استفاده از کمربند ایمنی در خودروهای تجاری و غیرتجاری

دیوید دبلیو ابی، تیفانی ای فوردایس، جاناتان ام ویوودا

ترجمه : امیر داداش نیالهی

آیا تا به حال این سوال به ذهن شما خطور کرده که رانندگان حرفه‏ای بیشتر از کمربند ایمنی استفاده می‏کنند یا صاحبان خودروهای شخصی؟ البته وقتی صحبت از راننده حرفه‏ای به میان می‏آید، شاید کلمه «مسافربر» در ذهن تداعی شود ولی منظور این گروه از رانندگان نیست. در واقع پرسش این است که آیا رانندگان رسمی خودروهای تجاری (خودروهایی که برای شرکت‏های خاص فعالیت می‏کنند و معمولاً آرم و نشانه آنها را روی بدنه خود یدک می‏کشند) بیشتر از کمربند ایمنی استفاده می‏کنند و یا رانندگان خودروهای غیرتجاری که از خودرویشان برای مصارف شخصی بهره می‏برند؟

آنچه در پی می‏آید، چکیده‏ای از تحقیق انستیتوی تحقیقات حمل و نقل دانشگاه میشیگان امریکاست که از تاریخ دوم سپتامبر 1999 تا هشتم اکتبر همان سال صورت گرفته است. تا این تاریخ هیچ گونه مطالعه مستقیمی بر پایه مشاهده، درباره استفاده از کمربندهای ایمنی در خودروهای سبک تجاری صورت نگرفته بود و شاید دلیلی که محققان را به انجام این تحقیق واداشت، آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‏ای بود. به گفته منابع رسمی در سال 1998 آمار کشته‏شدگان تصادفات وسایل نقلیه موتوری که در حین انجام کار جان خود را از دست داده بودند، به 24 درصد می‏رسید. هدف از این تحقیق در واقع پاسخ به سوال مطرح شده در ابتدای متن بود. این پژوهشگران در پی آن بودند تا میزان استفاده از کمربند ایمنی توسط سرنشینان خودروهای تجاری و غیرتجاری را با یکدیگر مقایسه کنند. خودروهایی که در این طرح قرار گرفتند، عبارت بودند از: ماشین‏های مسافری شخصی، ون (Van) و می‏نی‏ون (Minivan)، خودروهای ورزشی و پیکاپ تراک‏ها (Pickup-truck). وسایل حمل و نقل تجاری مانند تراکتور ـ تریلرها، اتوبوس‏ها و یا کامیون‏های سنگین در این بررسی، جایی نداشتند.

این تحقیق، یک تحقیق آماری و مشاهداتی مستقیم بود زیرا بیشتر محققان معتقدند چنین بررسی‏هایی در مورد استفاده از کمربند ایمنی در جاده‏ها به نتایجی منتهی می‏شود که در مقایسه با گزارش‏های سایر منابع، کمتر جانبدارانه است.

جزئیات روش تحقیق و جمع‏آوری داده‏ها

پیش از جمع‏آوری اطلاعات، برای ناظران شرکت‏کننده در طرح آمارگیری، یک دوره فشرده پنج روزه شامل کلاس‏هایی برای مرور بر روند جمع‏آوری اطلاعات و نظارت برگزار شد. هر ناظر یک کتاب راهنما شامل اطلاعات جزئی درباره نحوه انجام فرایند و جمع‏آوری اطلاعات و سیاست‏های اجرایی آن دریافت کرد. سپس در طرحی آزمایشی مطالب ارائه شده در دفترچه راهنما مرور شد؛ به این صورت که افراد به طور عملی به نظارت در ایستگاه‏های کاری پرداختند که شبیه ایستگاه‏های کاری مورد نظر بود. سپس تیم‏های دونفره‏ای تشکیل شد که به مشاهده وسیله نقلیه یکسانی می‏پرداختند ولی اطلاعات را به طور مستقل در فرم‏های جداگانه وارد می‏کردند.

تمامی 83 منطقه ایالت میشیگان با توجه به جمعیتشان رتبه‏بندی و مناطق کم جمعیت از فضای نمونه‏ای حذف شدند. به این ترتیب فضای نمونه‏ای به 28 ناحیه کاهش یافت که 85 درصد جمعیت میشیگان را شامل می‏شد. این مناطق با درنظرگرفتن سابقه میزان استفاده از کمربند ایمنی و نیز مسافتی که خودرو معمولاً می‏پیماید، به 4 ناحیه تقسیم و محدوده‏هایی به شرح زیر تعریف شد:

الف) استفاده از کمربند ایمنی به میزان زیاد (بیشتر از 54 درصد)

ب ) استفاده از کمربند ایمنی به میزان متوسط (بین 45 تا 53 درصد)

ج ) استفاده از کمربند ایمنی به میزان کم (کمتر از 9/44 درصد)

جمع‏آوری داده شامل مشاهده مستقیم موارد استفاده از کمربند، سن تخمینی، جنسیت راننده و مسافر جلو می‏شد. به ناظران آموزش داده شده بود تا بدون توجه به تعداد خطوط موجود در بزرگراه و یا خیابان فقط به نظارت بر خودروهای در حال حرکت در خط مجاور جدول پیاده بپردازند. نوع وسیله نقلیه و نشانه‏های موجود مبنی بر این که وسیله نقلیه سبک قابلیت استفاده تجاری را داشت نیز ثبت می‏شد. در این تحقیق، خودروی تجاری به خودروی سبکی اطلاق می‏شد که گاه به منظور مقاصد تجاری نیز مورد استفاده قرار می‏گیرد و با آرم شرکت مربوطه، پلاک مجوز خدماتی/دولتی، بالابرها و ابزارهای ویژه مشخص می‏شود. مشاهدات زمانی صورت می‏گرفت که وسیله نقلیه در برخورد با علائم و یا چراغ راهنمایی متوقف می‏شد.

نتایج تحقیق

جدول 1 درصد استفاده از کمربند را در تمام ایالت نشان می‏دهد و همچنین شامل باندهای اطمینان و تعداد سرنشینان خودروهای سبک تجاری و غیرتجاری است. میزان استفاده سرنشینان خودروهای سبک تجاری از کمربند ایمنی در مقایسه با خودروهای غیرتجاری به طور چشمگیری کمتر است.

-       میزان استفاده از کمربند ایمنی در محدوده‏های «کم» و «متوسط» در خودروهای تجاری به طرز چشمگیری کمتر از خودروهای غیرتجاری بود. به عبارت دیگر، در مناطقی که فرهنگ استفاده از کمربند ایمنی کمتر پذیرفته شده بود، رانندگان حرفه‏ای نیز کمتر به این موضوع توجه می‏کردند.

-       بدیهی است که مردان قسمت عمده فضای نمونه‏ای مربوط به خودروهای تجاری سبک را به خود اختصاص داده بودند. 90 درصد فضای نمونه‏ای خودروهای تجاری و 53 درصد خودروهای غیرتجاری به مردان اختصاص یافته بود ولی نکته جالب و ]قابل پیش‏بینی[ آن بود که سرنشینان زن در مقایسه با مردان بیشتر از کمربند ایمنی استفاده کرده بودند.

جدول 1

در مورد نوع خودروها به نکات زیر می‏توان اشاره کرد:

-       میزان استفاده از کمربند ایمنی در مورد سرنشینان پیکاپ تراک‏ها به طور قابل توجهی کمتر از سایر وسایل نقلیه بود.

-       تفاوت چشمگیری در مورد کامیون /می‏نی کامیون‏های سرپوشیده اتفاق افتاده بود؛ به طوری که درصد استفاده از کمربند ایمنی در خودروهای تجاری بسیار کمتر از خودروهای غیرتجاری بود ولی در مجموع همواره این قانون حاکم بود که در خودروهای تجاری کمتر از خودروهای غیرتجاری از کمربند ایمنی استفاده می‏شد.

-       در مجموع چه در خودروهای تجاری و چه غیرتجاری درصد استفاده راننده از کمربند ایمنی نسبت به مسافران بیشتر بود.

-       با افزایش سن، میزان استفاده از کمربند هم افزایش یافته بود.

روند ثابتی در مورد استفاده از کمربند ایمنی در برخی روزهای هفته به چشم نمی‏خورد؛ به جز آن که میزان استفاده از کمربند در یکشنبه‏ها به بیشترین میزان خود می‏رسید.

نتیجه‏گیری

شاید بارزترین نکته این تحقیق، پاسخ به پرسش مطرح شده در ابتدای متن باشد. سرنشینان خودروهای سبک تجاری بسیار کمتر از خودروهای غیرتجاری به استفاده از کمربند بها می‏دادند. به عقیده پژوهشگران، یک احتمال وجود دارد و آن، این است که قانون تعداد خاصی از خودروهای تجاری را از بستن کمربند ایمنی مستثنا کرده و این در صورتی است که خودرو توقف‏های مکرر انجام دهد. اصل 300 قانون عمومی میشیگان می‏گوید: «یک خودروی تجاری و یا سرویس پستی ایالات متحده که به منظور تحویل کالا و یا ارائه خدمات به طور مکرر توقف می‏کند، از قانون بستن اجباری کمربند ایمنی مستثناست». بنابراین چنین قانونی ممکن است باعث شود که کمربند ایمنی در خودروهای تجاری کمتر استفاده شود.

میزان استفاده از کمربند ایمنی با توجه به نواحی تقسیم‏بندی شده، جنسیت سرنشین، نوع وسیله نقلیه، وضعیت نشستن، گروه سنی، نوع جاده و روز هفته در مورد خودروهای تجاری و نیز خودروهای غیرتجاری متغیر بود. محققان معتقدند با توجه به این که رانندگان باید 2 برابر بیش از سایر سرنشینان به بستن کمربند ایمنی توجه کنند، نقش شرکت‏های صاحب خودرو در تقویت قوانینی به این منظور ضروری است.

منبع:

Accident Analysis & Prevention| 34 (2002)