خانواده‏های متوسط و کم درآمد به دنبال سرمایه‎گذاری در بورس و خودروسازی‏ها

فاطمه امینی پور

همه تخم‎مرغ‎ها را در یک سبد نگذاریم

 

خانوارهای متوسط و کم درآمد ایرانی و به خصوص کارمندان، دانشجویان و جوانانی که به دنبال سرمایه‎گذاری و سودآوری پول و پس‏انداز ماهانه و سالانه خود هستند، در سال‎های اخیر با سرمایه‎گذاری در بانک و گرفتن وام مسکن یا خرید خودرو، طلا و لوازم خانگی و نیز خرید سهام از طریق بورس اوراق بهادار تلاش کرده‎اند قدرت خرید پول و پس‎انداز خود را در شرایط تورمی حفظ کنند و اندوخته و سرمایه‎گذاری نسبتاً مناسبی برای آینده‏شان فراهم آورند. آنها خواسته‎اند به اصطلاح همه تخم‎مرغ‎ها را در یک سبد نگذارند و بخشی از سرمایه خود را در شرکت‎های معتبر و صنعتی بزرگ سرمایه‎گذاری کنند و از این رو سهام خودروسازی‎ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

کارشناسان و اقتصاددانان، سرمایه‎گذاری در کارهای مولد و مفید برای جامعه را توصیه می‎کنند تا ضمن تأمین منافع جامعه و اقتصاد ملی، اندوخته‎های گروه متوسط درآمدی جذب تولید و بازار سرمایه شود. البته سود نهفته در فعالیت‎های دلالی و واسطه‎ای باعث انحراف سرمایه‎ها شده است و عده‎ای از خانوارها و افراد پول خود را به سمت خرید و فروش کالاهای مصرفی و کارهای واسطه‎ای و دلالی سوق داده‎اند و در این میان سرمایه بخشی از جامعه به دلیل ندانم کاری‎ها برباد رفته است.

عده‎ای از ترس کاهش ارزش پول خود در شرایط تورمی، به افرادی در بازار که سودهای غیرمتعارف بالای 30 و 40 درصد را وعده می‎دهند، اعتماد می‎کنند. البته ناگفته نماند که بخش قابل توجهی از این سرمایه‎ها از دست می‎رود و لطمه مالی بزرگی به خانواده‎ها و افراد وارد می‎شود. در این میان جای خالی افراد آگاه و مؤسسات تخصصی و کارشناسانی که وکالت مالی مردم را برای سرمایه‎گذاری بپذیرند، خالی است.

در دنیای امروز با گسترش روابط اقتصادی و رشد بازارهای سرمایه، انواع سرمایه‎گذاری‎ها به صورت خرید سهام یک یا چند شرکت و یا خرید سبد سهام (ترکیبی از سهام شرکت‎های مختلف) شکل گرفته است و مردم یا خود به طور مستقیم وارد بازار سرمایه می‎شوند و سهام دلخواه را می‎خرند و یا با مراجعه به مؤسسات دست اندرکار و وکالت مالی و سرمایه‎گذاری، سهام شرکت‎های سرمایه‎گذاری یا سهام‎های خاص ترکیبی را انتخاب می‎کنند.

به عنوان مثال، برخی از افراد در ایران سهام شرکت‎های خودروسازی، پتروشیمی، سیمانی، قطعه‎سازان خودرو، معدنی، صنایع غذایی و صنایع شوینده و ... و یا سهام شرکت‎های سرمایه‎گذاری و سبدهای سهام را می‎خرند. این شرکت‎های سرمایه‎گذاری نیز با انتخاب سبدهای سهام ترکیبی از سهام چند شرکت تولیدی، هم ریسک و خطر نوسانات شدید و کاهش و رکود بورس و سهام را کاهش می‎دهند و هم درآمد نسبتاً مطمئن را برای خریداران و مشتریان خود فراهم می‎کنند.

در شرایطی که شفافیت اطلاعات شرکت‎ها و بورس در حد مورد انتظار نیست و اقتصاد ممکن است تحت تأثیر نوسانات اقتصاد کلان و بازار و سیاست و ... قرار داشته باشد و شوک‎های فصلی و دوره‎ای را به بورس منتقل کند، به نظر می‎رسد بهترین و عاقلانه‎ترین راه سرمایه‎گذاری، خرید ترکیبی از سهام شرکت‎های مختلف است که هم شرکت‎های کوچک و بزرگ را شامل شود و هم صنایع مختلف را در برگیرد که اگر یک شرکت یا یک صنعت دچار مشکل شد، سایر صنایع و شرکت‎ها بتوانند سودآوری سرمایه‎گذاری خانوارها و افراد را تضمین کنند و از زیان شدید جلوگیری شود.

مؤسسات مالی و شرکت‎های سرمایه‎گذاری که وکالت مالی و سرمایه‎گذاری از طرف مردم را برعهده دارند، انواع سهام و سبدهای سهام را ایجاد و معرفی می‎کنند و اطلاعات لازم را به خانواده‎ها ارائه می‎دهند.

ویژگی این نوع سرمایه‎گذاری، هدایت نقدینگی و پس‎انداز جامعه به سوی فعالیت‎های مولد و تولیدی و یا خدمات مفید و سودآور است.

علاوه بر این، دغدغه و نگرانی خانواده‎ها کاهش می‎یابد و آنها افراد یا مؤسسات مطلع و آگاه را برای فعالیت‎های سرمایه‎گذاری انتخاب می‎کنند و یا کاهش ریسک و خطر سرمایه‎گذاری، کارمزد لازم را به وکیل و نماینده خود خواهند پرداخت.

با گسترش این فعالیت‎ها و توسعه سهام بورس در کشورهای مختلف، بیشتر افراد و خانواده‎ها در شرکت‎ها و بازارهای سرمایه به سرمایه‎گذاری اقدام کرده‎اند. در این زمینه رسانه‎ها، شرکت‎ها و بورس اطلاع رسانی شفاف را به عهده دارند و مؤسسات واسطه‎ای و مدنی به نمایندگی از سوی سرمایه‎گذاران، بر روند فعالیت‎ها و معاملات سهام نظارت می‎کنند و با ارائه سبدهای مختلف سهام از ریسک و خطر ناشی از کاهش قیمت سهام و ورشکستگی شرکت‎ها و فعالیت‎های اقتصادی می‎کاهند. به این ترتیب خانوارها با اطمینان و آرامش بیشتر به سرمایه‎گذاری اقدام می‎کنند.

در ایران طی سال‎های اخیر خرید و فروش سهام و سرمایه‎گذاری در بورس مورد توجه قرار گرفته و اگرچه برخی مشکلات خاص خود را داشته است اما در صورت اطلاع رسانی شفاف و ایجاد مؤسساتی که به نمایندگی از سوی مردم و خانوارها کار خرید و فروش سهام را انجام می‏دهند، می‎توان به آینده آن خوشبین بود و به جای انتقال پس‎انداز خانواده به سوی بازارهای نامطمئن، به سرمایه‏‎گذاری در بورس فکر کرد. همیشه تصور می‎شود بورس بازاری است که در آن تنها معاملات سنگین و بزرگ انجام می‎شود و صحبت از خرید و فروش میلیونی و میلیاردی است و تنها کسانی وارد چنین بازاری می‎شوند که سرمایه‎های کلانی داشته باشند؛ غافل از این که می‎توان با هر مقدار سرمایه‎ای وارد این بازار شد و محدودیت خاصی برای ورود وجود ندارد.

در چند سال گذشته همواره شاهد بوده‎ایم که هزاران خانوار برای کسب درآمد بیشتر، سرمایه‎ها و دار و ندار خود را به بهانه فعالیت‎های تولیدی در اختیار عده‎ای خاص برای خرید و فروش در بازار مسکن، طلا، ارز، وسایل خانگی، پوشاک، خودرو و ... قرار داده‎اند و پس از مدتی نه تنها سرمایه‎شان افزایش نیافته بلکه همان سرمایه اندک نیز به تاراج رفته است.

طبقه متوسط و تحصیلکرده جامعه به اخبار بورس و نوسان قیمت سهام و سرمایه‎گذاری در بازار سهام توجه می‎کنند. با تحولات اقتصادی در سال‎های آینده قطعاً تعداد سهامداران و خانوارهایی که در بورس سرمایه‎‎گذاری می‎کنند، بیشتر خواهد شد و می‎توان در انتظار روزی بود که بیشتر مردم حداقل بخشی از پس‎انداز خود را در بورس و بازار سهام و شرکت‎های تولیدی سرمایه‎گذاری کنند.

هر روز تعداد زیادی از مردم و جوانان و قشر تحصیلکرده با آگاهان اقتصاد و بازار سرمایه تماس می‎گیرند و از خبرهای بورس و شرکت‎‎های دارای ظرفیت بالقوه برای سودآوری کسب اطلاع کنند. در این میان شرکت‎های خودروسازی، پتروشیمی و برخی دیگر از صنایع از جذابیت خاصی برخوردارند. تعداد خریداران و معاملات روزانه و هفتگی بورس نشان می‎دهد که خودروسازان اغلب در بین 10 شرکت اصلی و برتر بورس قرار دارند.

تجمع سهامداران در تالار بورس که اغلب نگاهشان به نقطه‎ای خاص دوخته شده، اولین چیزی است که در بدو ورود توجه هر بیننده‎ای را به خود جلب می‎کند.

البته بورس تهران با آنچه در برخی از فیلم‎های خارجی به عنوان بازار سرمایه به نمایش گذاشته می‎شود، تفاوت‎های بسیار دارد و افراد، ساکت و آرام در گوشه‎ای ایستاده و به تابلوهای بورس خیره شده‎اند. حضور زنان و مردان و پیرمردها و جوانان در تالار بورس تهران جالب توجه است. در این میان می‎توان افرادی را یافت که به منظور افزایش و حفظ ارزش سرمایه اندک خود وارد بورس شده‎اند.

تفاوت این گروه با گروهی که سرمایه خود را ناآگاهانه به دست کسانی می‎سپارند که نمی‎دانند چه فعالیتی را انجام می‎دهند، در این است که گروه اول در مورد نوع فعالیت شرکت و یا کارخانه‎ای که سرمایه‎شان را به آن سپرده و به اصطلاح سهامش را خریداری کرده‎اند، آگاهی و اشراف کافی یا نسبی دارند. آنها بر این کار به طور نامحسوس نظارت می‎کنند و هر زمان که بخواهند و یا تصور کنند عملکرد شرکت یا کارخانه مورد نظرشان مطلوب نیست، می‎توانند سرمایه خود را از آن خارج کنند؛ در حالی که گروه دوم از چنین آگاهی و نظارتی برخوردار نیستند و با نگرانی بیشتری به سرمایه خویش می‎نگرند.

بورس بازاری است که در آن کالای مالی یا اوراق بهادار معامله می‎شود و برای ورود به این بازار هیچ گونه محدودیتی از نظر حداقل رقم وجود ندارد و افراد می‎توانند حتی با سرمایه‎های اندک 5 تا 10 هزار تومان نیز وارد بازار شوند و سهم خریداری کنند.

البته بهتر است افراد مبلغ قابل توجهی وارد این بازار کنند تا پیگیری سرمایه‎گذاری و تغییرات و تحولات سهم و گرفتن سود و مسائل مربوط به شرکت توجیه داشته باشد.

ورود به هر بازاری نیاز به آگاهی و اطلاعات کافی دارد. اگر قرار باشد افراد سرمایه خود را بدون آگاهی و تنها برای به دست آوردن سود ماهانه و یا سالانه وارد بازار کنند، به سرنوشت کسانی دچار می‎شوند که پول خود را با وسوسه سود زیاد به فعالیت‎های دلالی می‎سپارند اما سرمایه‎شان به باد می‎رود.

این تصمیم‎گیری‎ها و سرمایه‎گذاری‎ها نه تنها باعث از دست رفتن سرمایه افراد می‎شود بلکه در کل چرخه اقتصادی کشور نیز می‎تواند تأثیرات منفی داشته باشد. بنابراین برای ورود به هر بازاری حتی بورس، بهتر است از چگونگی نحوه معامله و شرایط بازار برای کسب سود و افزایش بیشتر سرمایه آگاهی کافی داشت.

افرادی که قصد خرید سهام در بازار بورس را دارند باید به شرایط اجتماعی ـ فرهنگی جامعه، موقعیت اقتصادی ـ سیاسی روز کشور و مسائل بین‎المللی، وضعیت شرکت‎ها، میزان سوددهی، تجهیزات کارخانه‎ها و دفعات و تعداد معاملاتی که در بورس صورت می‎گیرد، توجه داشته باشند. آگاهی از این موارد می‎تواند در افزایش سود و سرمایه افراد مؤثر باشد و آنها را به سمت و سوی درست هدایت کند.

آمار و اطلاعات مربوط به شرایط انجام معاملات و آخرین معاملات صورت گرفته در بورس در پایان وقت اداری که حدود 30/12 هر روز (به غیر از روزهای تعطیل) است، از طریق نشریات و روزنامه‎ها و سایر رسانه‎ها مانند صدا و سیما به اطلاع مردم می‎رسد تا در جریان تغییرات روزانه نرخ‎های سهام قرار گیرند.

سرمایه‎گذاران با تکمیل فرم‎هایی که از طریق کارگزاران در اختیارشان قرار می‎گیرد، به خرید یا فروش سهام اقدام می‎کنند که عمدتاً اوراق مشارکت و سهام شرکت‎هاست. البته در آینده اوراق متری مسکن و سبد سهام (متشکل از سهام مختلف با میزان ریسک پایین مانند خودروسازی‎ها) نیز وارد بازار خواهد شد.

در حال حاضر مراحل مقدماتی پذیرش این گونه ابزارهای جدید معاملاتی طی شده است و در آینده وارد بازار می‎شوند.

سازمان بورس نیز از طریق توسعه قلمروی جغرافیایی بورس و ایجاد تالارهای منطقه‎ای در شهرها و استان‎های مختلف، به سرمایه‎گذاران بالقوه نزدیک‎تر شده و همچنین نوع سفارش‎ها به شیوه الکترونیک با استفاده از رایانه رو به گسترش است.

برای استفاده از پس‎اندازهای مردم، قانون جامع بازار سرمایه تدوین شده است. در این قانون بازارهای اولیه و ثانویه در کنار هم چیده شده‎اند تا تشکیل سرمایه ملی آسانتر اتفاق بیفتد.

گسترش بورس در سراسر کشور، تدوین قانون جامع بازار سرمایه و گسترش ابزارهای جدید معاملاتی سبب دسترسی آسانتر به بورس، جذب سرمایه‎ها برای هدایت نقدینگی و فعالیت‎های تولیدی و پروژه‎های کلان خواهد شد. سرمایه‎گذاری بلندمدت در این بازار، سوددهی مناسبتری خواهد داشت. بنابراین سرمایه‎گذاران بهتر است سرمایه‎هایی را وارد این بازار کنند که در کوتاه مدت به آن نیازی ندارند. در واقع سرمایه‎هایی که مازاد بر نیازهای خانوار است وارد بازار شود زیرا تنها با سرمایه‎های مازاد می‎توان در شرایط مختلف بازار که رو به صعود یا نزول است، به درستی عمل کرد تا سرمایه‎گذار ضرر نکند.

شرایط بازار متناسب با عرضه و تقاضا و موقعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تغییر می‎کند و در مجموعه روند قیمت‎ها را به سمت بالا یا پایین سوق می‎دهد. البته در این میان حضور ابزارهای جدید معاملاتی مانند سبد بورس می‎تواند از میزان ریسک سرمایه‎های کوچک و متوسط بکاهد. کارشناسان و مؤسسات تخصصی باید با ایجاد این سبدها، درصدی قابل توجه از سهام شرکت‎های مطمئن مانند خودروسازی‎ها، پتروشیمی، سیمانی‎ها و ... را در آنها قرار دهند و به این ترتیب به مردم یاری رسانند.

با توجه به این که سازمان بورس تمایل دارد با حضور اوراق بهادار در بازار مخاطرات سرمایه‎گذاری کاهش یابد، با طرح موضوع حضور سبد سهام در بورس، چارچوبی برای اداره کنندگان این سبد تعیین کرده است.

در واقع سبد سهام برای کسانی که با موضوع سهام آشنایی کافی ندارند، تشکیل شده و از ریسک سرمایه‎گذاری کمتری برخوردار است. البته شرکت‎های سرمایه‎گذاری که سهامشان در بورس معامله می‎شود نیز در یک سبد از سهام سرمایه‎گذاری می‎کنند.

اطلاعات مربوط به سهام و شرکت‎هایی که در آن سرمایه‎گذاری کرده‎اند، در بازار وجود دارد و به هر حال انتخاب نهایی با سرمایه‎گذاران است و آنها هستند که تصمیم می‎گیرند در چه سبد یا شرکتی سرمایه‎گذاری کنند. اگر برخی از سرمایه‎گذاران فرصت پیگیری اخبار شرکت‎ها و بورس و اطلاع یابی و تحلیل سهام مختلف در بازار را ندارند، کافی است از بین شرکت‎های سرمایه‎گذاری یا مؤسساتی که وکالت مالی انجام می‎دهند، یکی را انتخاب کنند تا به نمایندگی از آنها این کار را انجام دهد.

این گونه شرکت‎ها نیز ریسک کمتری دارند و سهامشان بین شرکت‎های مختلف پخش شده است. سبدهای سهامی که در آینده در بازار وارد می‎شود نیز خصوصیاتی این گونه دارند.

با توجه به حضور طیف گسترده‎ای از صنایع در بورس، سرمایه‎گذاران در این زمینه مطالعه می‎کنند و در عین حال از نظرات کارگزاران و فعالان بورس بهره‎مند می‎شوند.

در این میان آنچه قابل تأمل است، حضور پررنگ شرکت‎های بزرگ، سازمان‎ها و بانک‎های دولتی در بورس و به همان نسبت حضور کمرنگ و درصد پایین میزان مشارکت سرمایه‎های کوچک و متوسط در این بازار است.

به اعتقاد برخی کارشناسان، حضور این گونه سازمان‎ها در بورس، شبهه دولتی شدن آن را به وجود می‎آورد و در عین حال نگرانی‎هایی را برای سرمایه‎گذاران متوسط و کوچک ایجاد می‎کند. سرمایه‎گذاران با اهداف مختلف زمانی (از نظر مدت سرمایه‎گذاری) به خرید و فروش سهام اقدام می‎کنند. برخی سرمایه‎گذاری را کوتاه مدت و برخی بلندمدت می‎بینند بنابراین حضور سایر مؤسسات و سرمایه‎گذاران حرفه‎ای، مانند شرکت‎های سرمایه‎گذاری، صندوق بازنشستگی، سازمان تأمین اجتماعی و ... در این بازار لازم است. در تمام کشورهای جهان نیز سرمایه‎گذاران حرفه‎ای با گرایش‎های متفاوت در بورس حضور دارند.

همچنین سرمایه‎گذاری در بازارهای مختلف به روحیات سرمایه‎گذاران بستگی دارد. کسانی که در بانک و خرید اوراق مشارکت سرمایه‎گذاری می‎کنند، روحیات خاصی دارند و به بازار مطمئن و سود ثابت و مشخص می‎اندیشند. اما کسانی که وارد بورس اوراق بهادار می‎شوند، از درجه ریسک بالاتر و امکان دستیابی به سود بیشتری برخوردارند. میزان ریسک در صنایع و شرکت‎های مختلف با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و وضع کارخانه‎ها و تجهیزات و استقرار تکنولوژی و ... متفاوت است و همواره با کنترل روزانه قیمت‎ها، بازارهای مطمئن برای خریداران و فروشندگان اوراق بهادار ایجاد شود.

فرهنگ‏سازی و اطلاع‏رسانی و ایجاد زمینه‎های مناسبتر برای مشارکت مردم و جذب سرمایه‎های کوچک و متوسط در این بخش، ضعیف است و سازمان بورس نیز در کارنامه خود نقاط ضعفی دارد اما در عین حال جذب سرمایه‎های اندک و متوسط از رشد برخوردار بوده است. این موضوع با نگاهی به تعداد محدود سهامداران از سال 68 تاکنون به خوبی روشن می‎شود.

در حال حاضر حدود 3 میلیون نفر درگیر خرید و فروش در بورس هستند. سرمایه‎گذاری در بورس بازده بالایی دارد؛ به طوری که در سال‎های 68 و 69 شاخص بورس 100 بوده اما در حال حاضر از 10 هزار واحد گذشته است. با وجود این تنها 10 تا 15 درصد سرمایه بورس را سرمایه‎های اندک و متوسط تشکیل می‎دهند و صاحبان این سرمایه‎ها سرمایه‎گذارند و کمتر در مسائل مدیریتی شرکت‎ها دخالت می‎کنند.

رشد سرمایه‎گذاری‎های مردم در بورس و هدایت منابع متوسط و کوچک به سمت تولید و صنایعی مثل خودروسازی، به ارائه خدمات و مکانیزم‎ها و سبدهای مختلف سهام بستگی دارد تا انگیزه مردم و آگاهی آنها را برای حمایت و سرمایه‎گذاری در کارهای مولد و تولیدی و صنعتی افزایش دهد.

نوبد مشاوران سرمایه‎گذاری در بازار و کسانی که بتوانند بازار را متعادل کنند، از جمله مشکلاتی است که حضور در این بخش از سرمایه‎گذاری را با کندی مواجه می‎کند و خانوارهای ایرانی با درآمد کم و متوسط حضور ناچیزی در بورس دارند.

سرمایه‎گذاری در بورس نسبت به سرمایه‎گذاری‎های دیگر از مزایای بیشتری برخوردار است که می‎توان به سوددهی در مهلت‎های قانونی مقرر شده اشاره کرد که از طریق شرکت‎ها به سرمایه‎گذاران تعلق می‎گیرد. همچنین اگر سرمایه‎گذاران خرید و فروش سهام خود را به سرعت به نحو صحیح انجام دهند، می‎توانند از اختلاف بین نرخ‎های خرید و فروش و مابه‎التفاوت آن سود مناسبی را به دست آورند.

این گونه خرید و فروش در بازار و کسب موفقیت در آن، به آگاهی از شرایط بورس، تعداد معاملات صورت گرفته، وضعیت سیاسی واقتصادی منطقه و شرایط کشور بستگی دارد.

همچنین علاوه بر مزایای مادی و مالی این گونه سرمایه‎گذاری‎ها، به هر حال بورس بازاری تحت نظارت است که در آن، قیمت‎ها با توجه به تعداد دفعات معامله شکل می‎گیرند و تصویر واقعی‎تری از نرخ را به سرمایه‎گذاران می‎دهد.

می‎توان گفت شرایط این بازار به گونه‎ای است که خریدار و فروشنده کمتر دچار ضرر و زیان می‎شوند زیرا بیشتر شرکت‎هایی که سهامشان در بورس پذیرفته شده است، فعالیت‎های اقتصادی و شفافی دارند و در تولید ناخالص داخلی ایفای نقش می‎کنند بنابراین اگر سرمایه‎گذاران ـ با هر مبلغ سرمایه ـ در این بازار حضور پیدا کنند، می‎توانند باعث هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‎های مولد و اثرگذار شوند و زمینه توسعه اقتصادی کشور را فراهم کنند.

بازار بورس ضمن این که به سرمایه‎گذاران امکان می‎دهد بر سرمایه خود به طور مستقیم نظارت کنند، در مجموعه به مسؤولان کشور کمک می‎کنند تا از این پس‎اندازها در جهت اهداف اقتصادی و حمایت از صنایعی مانند خودروسازی که اشتغالزاست و ارزش افزوده دارد، بهره‎برداری مناسب کنند. خانوارهای کم درآمد و متوسط خرید سهام خودروسازی را به این دلیل انتخاب کرده‎اند تا سهام و سرمایه‎گذاری تضمین شده، پایدار و باثباتی داشته باشند و آینده خود، فرزندان و جامعه را با تنوع و انتخاب سرمایه‎گذاری مناسب تضمین کنند.

 

مدیریت تقسیم سود

مدیریت   قوی و مناسب پرداخت سود، مدیریتی است که در عین تأمین رضایت سهامداران، باعث تضمین قیمت سهام نیز شود.

می‎توان گفت تقسیم سود، به وضعیت و دورنمای مالی شرکت وابسته است. از طرفی نیز باید انتظارات سهامداران و تعهدات و قراردادهایی که شرکت باید آنها را عملی کند، مورد توجه قرار گیرد.

اغلب شرکت‎هایی که از فرصت‎هایی نظیر وام، نقدینگی یا پیش‎فروش کالا به طور محدودی برخوردارند، ترجیح می‎دهند سود خود را تقسیم نکنند. برخی شرکت‎های خودروسازی در 10 سال اخیر همواره به سمت تعادل عرضه و تقاضا حرکت کرده‎اند و در نتیجه پیش فروش آنها کاهش یافته است و با کمبود منابع و نقدینگی رو به رو شده‎اند و در حال حاضر نیز به دنبال آنند که تا 80 درصد محصولات خود را از طریق لیزینگ (اجاره به شرط تملیک) به فروش برسانند؛ بنابراین در بعضی از سال‎ها سود را بین سهامداران تقسیم نکرده و یا به ندرت تقسیم کرده‎اند و یا افزایش سرمایه را در دستور کار مجمع عمومی قرار داده‎اند تا سرمایه و سود مجدداً در شرکت سرمایه‎گذاری شود و به طرح‎های جدید کمک کند.

سهامداران معمولاً به تغییرات مقدار سود تقسیمی حساسترند و علاقه دارند سود امسال بیش از سال قبل باشد اما مدیران مایلند به جای افزایش موقتی درآمد شرکت، سود ثابتی را اعلام کنند تا در بلندمدت فرصت بیشتری برای افزایش سود شرکت داشته باشند. مدیران شرکت‎ها اغلب محتاط و محافظه کارند و هیچ وقت عددی را به عنوان سود تقسیمی اعلام نمی‎کنند که بعد مجبور شوند آن را تغییر بدهند؛ از این رو همیشه عدد سود نقدی را محتاطانه اعلام می‎کنند.

اغلب شرکت‎هایی که نقطه اتکا و تمرکز آنها نرخ پرداخت سود نقدی است، دوستدار تغییرات افزایش سود تقسیمی‎اند ولی مدیران معمولاً خواستار روند افزایش و مستمر در سود تقسیمی هستند بنابراین حتی اگر در شرایطی مقدار نقدینگی بسیار بالایی نصیب شرکت شود، باز هم آنها درصد کمی از آن را تقسیم می‎کنند.

هرگاه شرکت سال مالی بسیار خوبی داشته باشد، معمولاً سود تقسیمی خود را افزایش می‎دهد اما درصد افزایش آن در مقایسه با درآمد بسیار اندک خواهد بود. مدیران باتجربه و کارآزموده، بیشتر مایلند وانمود کنند که درآمد شرکت رو به افزایش است و علاقه‎مندند روند پرداخت افزایش سود نقدی، پیوسته باشد.

اگر مدیران نمی‎خواهند تغییرات فاحشی در مقدار سود تقسیمی خود بدهند، به دلیل درآمد پایین شرکت نیست بلکه آنها به فکر آینده و افکار عمومی‎اند چون همه می‎دانیم اگر شرکت سود نقدی بسیار بالایی را بپردازد، حتماً سال مالی خیلی خوب و درآمد بالایی داشته است ولی اگر سود نقدی بسیار پایینی را پرداخت کند، به طور حتم درآمد آن مناسب نبوده است.

بسیاری از شرکت‎ها علاقه‎مندند سود تقسیم شده‎شان با توجه به تغییرات درآمد تعدیل شود. البته شرکت‎ها معمولاً سود نقدی خود را افزایش خواهند داد؛ به ویژه وقتی که مدیریت شرکت بر این اعتقاد باشد که درآمد آتی شرکت آنقدر زیاد خواهد بود که بتواند این افزایش سود نقدی را جبران کند.

کاهش سود نقدی کمتر به چشم می‎خورد؛ مگر آن که درآمد آتی شرکت به حدی کم باشد که به هیچ عنوان از عهده تعدیل سود نقدی برنیاید. شرکت‎ها و سهامداران از کاهش و سقوط مقدار عددی سود نقدی سخت متنفرند و حتی شرکت‎هایی که در آستانه ورشکستگی بوده‎اند، گاه تا نیمی از سود ابلاغ شده خود را به عنوان سود نقدی پرداخت کرده‎اند. البته نسبت پرداخت یا درصد سود تقسیمی در کشورهای مختلف، متفاوت است؛ به طوری که بیشترین درصد سود تقسیمی  در سال 1992 از آن انگلیس به میزان 74 درصد و کمترین درصد از آن آلمان به میزان 35 درصد بوده است. در امریکا و ژاپن نیز درصد پرداخت به ترتیب 56 درصد و 40 درصد بوده است.

 

بهترین زمان برای خرید و فروش سهام

    سرمایه‎‏گذاران همیشه خود را در شرایط ترس از زیان یا تأسف و پشیمانی می‎بینند و در پی آنند تا بهترین زمان خرید و فروش سهام را برای کاهش زیان و کسب درآمد بیشتر بیابند.

اما اقتصاددانان توصیه می‎کنند که به جای ترس و نگرانی و تأسف و پشیمانی، سعی کنید رفتار خود را با انضباط خرید و فروش سهام سازگار و چگونگی شرایط سهام و شرکت را جست و جو کنید.

برخی از افراد و مدیران شرکت‎ها از استراتژی ارزش سرمایه‏گذاری پیروی می‎کنند و سهام را ارزان می‎خرند و وقتی دو برابر شد، آن را می‎فروشند. عده‎ای دیگر نیز سهام را در دوره رونق می‎خرند و زمانی که سقوط و رکود شروع می‎شود، بلافاصله می‎فروشند و از بازار خارج می‎شوند اما میانه‎روها و تازه واردها نمی‎‎توانند با اتخاذ این روش‎ها موفق شوند. آنها باید صبر کنند تا دوره سرمایه‎گذاری شرکت‎ها و بازگشت سرمایه و استقرار تکنولوژی و ماشین‎آلات و مصرف مواد اولیه خریداری شده و انبار شده تکمیل شود و پول از طریق فروش کالا به داخل شرکت برگردد و سودآوری خود را نشان دهد.

برای تطبیق وضعیت خود و تشخیص زمان مناسب خرید یا فروش سهام به موارد زیر توجه کنید:

1. شرکت دستخوش تغییر و تحولات مدیریت است بنابراین باید تحولات را بررسی و اثر آن را بر سهام ارزیابی کنید.

2. شرکت به شرکت دیگر یا به صنعت دسترسی دارد و یا در شرکت دیگری ادغام می‎شود.
3. ممکن است رقیبی جدی وارد بازار شود و شرکت مورد نظر را با تهدید مواجه کند.
4. مدیران اجرایی شرکت و یا حرفه‎ای‎های بازار به فروش سهام اقدام می‎کنند چون از وضعیت سهام اطلاع کامل دارند و مقادیر فراوانی از سهام را می‎خرند یا می‎فروشند؛ در این وضعیت باید رفتار آنها را در نظر بگیرند.
5. از اهداف درازمدت سرمایه‎گذاری پیروی کنید. بازگشت کامل سرمایه در صنایعی مانند خودروسازی یا پتروشیمی یکی دو ماهه نخواهد بود و گاهی تا سه سال باید صبر کنید تا سرمایه‎گذاری شرکت پاسخ بدهد و بازگشت سرمایه را شاهد باشید.
6. احتمال معافیت کوتاه مدت مالیاتی، منع واردات، کاهش تعرفه، حذف تعرفه، ارائه اعتبارات مالی و وام ارزان قیمت وجود دارد. در این شرایط هزینه‎ها کاهش می‎یابد و شما باید سهام خریداری کنید تا از مزایای فضای محیطی اقتصاد و کاهش هزینه‎ها بهره ببرید.
7. پیش‎بینی افزایش سرمایه یا درآمد هر سهم تغییر می‎کند و کاهش یا افزایش می‎یابد؛ در این شرایط باید برای کاهش یا افزایش سهام خود تصمیم بگیرید.
8. موارد گفته شده را نباید به تنهایی و مجزا از دیگر شرایط در نظر بگیرید؛ باید همه را یکجا بنگرید و منافع شرکت را منافع خود بدانید و برنامه‎ها و تحولات را تا حد امکان پیگیری کنید و یا یک مدیر مالی موفق، یک شرکت سرمایه‎گذاری یا فردی آشنا با بازار سرمایه را وکیل خود قرار دهید و خود را با اطلاعات و رفتار او هماهنگ کنید.
9. تمام پول خود را خرید نکنید. زیرا ممکن است همین فردا سهمی را مناسب تشخیص دهید ولی پول نداشته باشید؛ در آن صورت مجبورید سهام سایر شرکت‎ها را بفروشید و چند روز منتظر بمانید تا پول به دست شما برسد بنابراین حداقل 20 درصد نقدینگی را به صورت شناور در حساب بانکی نگه دارید تا به محض تشخیص درست، به خرید سهام اقدام کنید.
10. همیشه بازار، خود را با انتظارات شما مطابقت نمی‎دهد. گاهی تصور می‎کنید که سهم یک شرکت که 1000 تومان خریده‎اید باید به 2000 تومان برسد اما شرایط عمومی و محیطی اقتصاد باعث می‎شود که به 800، 700 یا 600 تومان کاهش یابد و شما منتظر قیمت 2000 تومان بوده‎اید. بهتر است زیان کمتر را ترجیح بدهید و مجبور نباشید سهم 1000 تومانی خریداری شده را 600 تومان و 500 تومان بفروشید. البته نگران نباشید؛ با بررسی شرایط و وضعیت بازار و شرکت می‎توانید بهتر تصمیم بگیرید.

 

کمبود اطلاعات

    متأسفانه اطلاعات موجود در خصوص وضعیت سهام و نوسانات احتمالی نرخ آن بسیار کم است. اگر گردش اطلاعات در این حوزه سریع و شفاف باشد، به یقین هیچ یک از سهامداران شرکت تحت تأثیر جو روانی و فضای روانی تصمیم‎گیری نمی‎کنند.

به عقیده کارشناسان، رانت اطلاعاتی در معاملات سهام شرکت‎ها همواره موضوعی جذاب و قابل پیگیری بوده وهست. صاحبان اطلاعات بیشتر درباره فعالیت‎های یک شرکت که سهام آن در تالارهای بورس قابل داد و ستد است، نسبت به سایر افراد توانایی کسب سود بیشتری را دارند.

شفافیت و در دسترس بودن اطلاعات مربوط به شرکت‎ها باید سرلوحه کار بازار سهام باشد.

در ایران، به دلایل گوناگون، شفافیت اطلاعات و سهولت دسترسی برای همه میزان رعایت نمی‎شود.

این وضعیت برای گروه اندکی از صاحبان سهام، رانت اطلاعاتی ایجاد کرده است. ضروری است معاملات سهام افرادی که به اطلاعات مؤثر شرکت‎ها دسترسی دارند، از سوی بورس اوراق بهادار بررسی شود و در صورت انجام معاملات غیرمتعارف، با خاطی برخورد قانونی صورت گیرد. همچنین تداوم روند شفاف سازی اخبار و اطلاعات و ایجاد فضای رقابت در شرایط مساوی برای فعالان بازار سهام باید پیگیری شود.