چشم‏انداز صنعت خودرو در پاکستان

محمدرضا خدرلو

khederlou@gmail.com

صنعت خودروسازی پاکستان بیش از آن که یک صنعت بومی و متکی به دانش و فناوری داخلی باشد، وابسته به واردات قطعات، فناوری و مونتاژ خودروهای خارجی به ویژه خودروهای ژاپنی و کره‏ای است. با معرفی محصولات جدید در سال 2000 میلادی، این بخش از اقتصاد پاکستان از بی‏تحرکی نجات یافت. از آن زمان به این سو هوندا و تویوتا نیز در عرصه خودروهای گران قیمت با یکدیگر رقابت می‏کنند. این صنعت تا اوایل دهه 1990 در حال انطباق با شرایط داخلی بود و از آن هنگام تولیدکنندگان ژاپنی با ورود به عرصه فعالیت در این کشور، حضور خود را پررنگ‏تر کردند و به تولید خودروهای مورد استقبال مردم در داخل پاکستان پرداختند.

به این ترتیب شرکت‏های پاک سوزوکی، هوندا اطلس و ایندوس موتور بر بازار داخلی تسلط یافتند و دو شرکت دایهاتسو و هیوندای موتور نیز به این مجموعه اضافه شدند. بنابراین نوعی رقابت نزدیک بین خودروسازان پاکستانی پدید آمد و همان گونه که گفته شد، شرکت سوزوکی با نمونه‏های کوچک و سبک خود از رقبای دیگر پیشی گرفته است. با وجود این خودروی سوزوکی Baleno با 1300 سی‏سی حجم موتور، بیشترین سهم بازار ازاین نوع خودروها را در اختیار دارد. این خودرو به قیمت 750 هزار روپیه به فروش می‏رسد.

کارشناسان بازار خودرو در پاکستان بر این باورند که با ورود رقبای جدید به بازار خودرو، شرکت سوزوکی به عنوان پیشقراول این صنعت، بیشترین رقابت را احساس می‏کند و لازم است برای ادامه حضور پررنگ خود در این بازار تلاش بیشتری مصروف کند. می‏توان چنین نتیجه گرفت که شرکت‏های ژاپنی و سپس کره‏ای‏ها توانسته‏اند بازار خودروی پاکستان را در دست بگیرند. البته فیات ایتالیا نیز به طور محدود در این عرصه فعالیت می‏کند. از طرفی کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که رفته رفته ورود خودروهای دست دوم و نو به این کشور آسیایی رو به افزایش است و صنایع داخلی نقش بیشتری در تامین نیازهای بازار داخلی و در حال رشد ایفا می‏کنند. به این ترتیب جذب سرمایه نیز شتاب بیشتری گرفته است و شرکت‏های خارجی تمایل خود را به تولید خودرو با استفاده از نیروی کار ارزان در این کشور نشان می‏دهند. در حال حاضر 9/4 میلیون دستگاه خودرو در این کشور تردد می‏کنند و میزان تقاضای سالانه برای خودرو 300 هزار دستگاه است؛ در حالی که کمتر از نیمی از آن در داخل تولید و مابقی از خارج وارد می‏شود. لازم به ذکر است که در سال 2004 بالغ بر 133 هزار دستگاه خودروی تولید داخل در این کشور به فروش رسیده که در مقایسه با سال 2001 دو برابر افزایش داشته است.

مهمترین موضوع مطرح در بازار خودروی این کشور، ماجرای رقابت و رقبای موجود در این عرصه است که به تدریج سناریوی تولید را دگرگون خواهد کرد. مهمترین تولیدکنندگان خودرو در پاکستان به ترتیب اهمیت عبارتند از:

سوزوکی موتورز

شرکت پاک سوزوکی توانسته است در زمینه خودروهای کوچک و سبک، از سایر خودروسازان پیشی گیرد. این شرکت از سال 1983 با هدف تولید خودروهای سبک با حجم موتور 800 و 1000 سی‏سی، فعالیت خود را آغاز کرد. در حال حاضر ظرفیت تولید سالانه این شرکت در پاکستان 50 هزار دستگاه سواری سبک است و بیشترین درآمد ناشی از فروش خودرو را از آن خود کرده است. لازم به یادآوری است که بین 40 تا 60 درصد از قطعات محصولات این شرکت، تولید داخل و حاصل تلاش قطعه سازان پاکستانی است و باقی قطعات از ژاپن وارد می‏شود.

هوندا

این شرکت در سال 1994 پا به عرصه تولید خودرو در پاکستان گذاشت. مهمترین ویژگی هوندا، تولید خودروهای سبک با حجم موتور بیش از 1300 سی‏سی است. هوندا اطلس با تولید خودروهای 1300 تا 2000 سی‏سی از لحاظ خودروهای با حجم موتور زیاد در ردیف نخست قرار دارد. نمونه‏های Civic (یک میلیون روپیه) و City (835 هزار روپیه) مهمترین خودروهای تولید شده توسط این شرکت هستند که از بازار خوبی در پاکستان برخوردارند. هوندا موفق شد تا سال 1999 بالغ بر 42 درصد از قطعات موردنیاز محصولات خود را در داخل کشور تولید کند. شرکت هوندای پاکستان سالانه حدود 25 هزار دستگاه خودرو تولید و به بازار عرضه می‏کند و مطابق اخبار منتشر شده، این رقم تا پایان سال 2006 به دو برابر یعنی 50 هزار دستگاه در سال افزایش خواهد یافت.

تویوتا

تویوتا در سال 1989 به جمع خودروسازان پاکستان پیوست. این خودروساز ژاپنی با تولید محصولات خود در پاکستان فعالیت می‏کند. بیشتر محصولات تویوتا در ردیف خودروهای گران قیمت قرار دارند و طبقه خاصی از مردم از آنها استفاده می‏کنند. برخی از مدل‏های این نوع خودرو مانند: Corolla XE (969 هزار روپیه) و Hilux (834 هزار روپیه) از جمله معروفترین تولیدات تویوتا در پاکستان است. ظرفیت اسمی تویوتا در پاکستان 20 هزار دستگاه است اما برنامه‏هایی برای افزایش تولید در دست بررسی است.

دیوان فاروق موتورز

این شرکت محصولات دو شرکت خودروسازی کیاموتورز و هیوندای کره جنوبی را مونتاژ می‏کند. عمده‏ترین تولیدات این شرکت با حجم موتور 1300 تا 2000 سی‏سی به بازار عرضه می‏شود. خودروهای تولیدی این شرکت از 580 هزار روپیه تا 58/1 میلیون روپیه به فروش می‏رسد. این شرکت مدل‏های Spectra و Sportage کیاموتورز کره را تولید می‏کند.

دایهاتسو

یکی از بازیگران تازه وارد به عرصه صنعت خودروی پاکستان، شرکت دایهاتسو است که باعث افزایش رقابت در این بازار شده است. این شرکت ضمن توافق با شرکت ایندوس موتور، به تولید خودروهای سبک اشتغال دارد و بندر قاسم مرکز تولید آن است. دایهاتسو از کارخانه تویوتا واقع در بندر کراچی برای تولید محصولاتش استفاده می‏کند. این شرکت توان تولید سالانه 10 هزار دستگاه خودرو را دارد.

رنو (پروژه لوگان)

شرکت خودروسازی رنو قصد دارد با احداث کارخانه‏ای به ظرفیت تولید سالانه 15 هزار دستگاه سواری لوگان پا به بازار پاکستان بگذارد. این موضوع تا جایی برای طرف فرانسوی اهمیت دارد که شرکت رنو امیدوار است از این تاسیسات برای تولید و صادرات قطعات لوگان به سایر کشورهای تولیدکننده این نوع خودرو استفاده کند. این پروژه با سرمایه 40 میلیون یورو و ایجاد 600 فرصت شغلی آغاز به کار خواهد کرد. قرار است تا سال 2010 میلادی 2/1 میلیون دستگاه خودروی لوگان در سراسر جهان تولید و به بازار عرضه شود.

اقتصاد خودرو

صنعت خودرو نقش مهمی در افزایش درآمدهای ملی پاکستان ایفا می‏کند. مطابق آمار منتشر شده در سال 2000 میلادی، در این سال ارزش سالانه این صنعت بیش از 10 میلیارد دلار بوده است. در این میان پاک سوزوکی از نظر میزان تولید و فروش خودرو و همچنین ارزش محصولات، بیشترین سهم را در اختیار دارد. این صنعت از فرصت‏های خوبی در زمینه سرمایه‏گذاری برخوردار است؛ به گونه‏ای که تنها ظرف دهه 1990 بیش از 8 میلیارد روپیه در این بخش از اقتصاد پاکستان سرمایه‏گذاری شده است. در این مدت 125 هزار نفر در این بخش مشغول به کار بوده‏اند و به عقیده کارشناسان، با توسعه صنایع قطعه‏سازی و خودروسازی بر این تعداد افزوده خواهد شد. لازم به ذکر است که نبض این صنعت در بخش خصوصی می‏زند و در صورت دخالت دولت و حمایت از آن، امکان افزایش فعالیت و اشتغالزایی در آن رو به فزونی خواهد رفت. براساس اظهارات شوکت عزیز – نخست وزیر پاکستان- در سال 2005 بالغ بر 141 هزار دستگاه خودرو در این کشور تولید خواهد شد و مطابق طرح موجود، میزان تولید ظرف پنج سال آینده به 500 هزار دستگاه افزایش خواهد یافت. وی همچنین عزم دولت برای جایگزینی و توسعه صنعت خودرو به جای صنعت نساجی در این کشور را از جمله سیاست‏های اقتصادی پاکستان برای آینده اعلام کرده است.

بومی سازی تولید

در پی حضور شرکت‏های متعدد و تولید و عرضه انواع خودروهای سبک و سنگین در بازار پاکستان، میزان مشارکت داخلی در این صنعت روز به روز در حال افزایش است و بنا به تخمین کارشناسان صنعتی، حدود 60 درصد از مجموع قطعات خودروهای سبک و 40 درصد از قطعات خودروهای سنگین با اتکا به امکانات داخلی پاکستان و توسط قطعه‏سازان داخلی تولید و باقیمانده از خارج وارد می‏شود. در این بین شرکت پاک سوزوکی مانند سایر موارد از رقبا جلوتر است و بیشترین درصد قطعات موردنیاز را خود تولید می‏کند. می‏توان چنین نتیجه گرفت که اگرچه میزان تولید خودرو در این کشور در مقایسه با حجم تولید در برخی از کشورهای همسایه مانند ایران و هند بسیار ناچیز است اما قیمت تمام شده خودروهای ساخت پاکستان با تولیدات این کشورها رقابت می‏کند.

وضعیت قطعه‏سازی

اطلاعات منتشر شده از سوی اتحادیه تولیدکنندگان قطعات و لوازم خودرو در پاکستان بیانگر این واقعیت است که ارزش قطعات صادراتی به کشورهای منطقه از 14 میلیون دلار در سال 2001 به 24 میلیون دلار در سال 2002 افزایش یافته است. این اتحادیه از 240 شرکت قطعه‏سازی تشکیل شده و هدف اصلی آن، تصاحب بخش عظیمی از بازار قطعات خودرو در خاورمیانه است. به همین دلیل تلاش بسیاری برای تقویت حضور در بازار دوبی صورت می‏گیرد. سالانه بیش از 60 درصد از کالاهای وارداتی به دوبی صادرات مجدد می‏شود که 10 درصد از آن مربوط به قطعات خودروست. این شرکت‏ها به کشورهایی مانند ایران و لیبی به عنوان بازارهای بزرگ و هدف می‏نگرند. گفته می‏شود ارزش بازار خودروی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، سالانه 11 میلیارد دلار است و تلاش برای کسب سهم مطلوب از این بازار در دستور کار خودروسازان پاکستانی به ویژه قطعه‏سازان قرار دارد.

REVO؛ خودروی ملی پاکستان

نخستین خودروی ملی پاکستان با مشارکت چینی‏ها ساخته و به بازار عرضه شده است. به عبارت دیگر موتور و سیستم انتقال قدرت این خودرو توسط کارشناسان کشور چین طراحی شده است. این خودرو با نام REVO و در دو نوع 800 و 1050 سی‏سی ساخته و با نام‏های تجاری REVO 80 (کاربوراتوری) و همچنین REVO 105i (انژکتوری) به بازار داخلی عرضه شده است. نوع 800 سی‏سی این خودرو 269 هزار روپیه و نوع 1050 سی‏سی آن 369 هزار روپیه قیمت دارد.

مشخصات فنی خودروی ملی پاکستان

خودروی سنگین

در این کشور پرجمعیت تنها 5 کارخانه به تولید کامیون و اتوبوس اختصاص دارد که بیانگر نیاز شدید آن به واردات خودروهای سنگین است. گفته می‏شود پاکستان از نظر استفاده از CNG در جایگاه سوم جهان قرار دارد؛ از این رو تلاش قابل توجهی برای تولید و واردات خودروهای سنگین با سوخت گاز مایع صورت می‏گیرد. به همین دلیل شرکت‏های امریکایی و هندی به این بازار تشنه علاقه خاصی نشان می‏دهند. پیش‏بینی می‏شود ارزش این بازار در سال 2005 به 7/1 میلیارد دلار برسد که 5/3 میلیون دلار خودروی سنگین تنها از امریکا وارد می‏شود.

قیمت خودرو

قیمت نهایی خودروهای تولید پاکستان به عوامل بسیاری بستگی دارد. سهم قطعات داخلی، نیروی کار ارزان، تنوع محصولات، رقابت تولیدکنندگان و سایر عوامل تولید باعث شده است قیمت خودروهای تولید این کشور در مقایسه با کشوری مانند ایران ارزانتر باشد. براساس اطلاعات سال 2003 میلادی، ارزانترین خودرو به قیمت 299 هزار روپیه (6/4 میلیون تومان) و گرانترین آن – که یکی از مدل‏های تویوتا بود- به قیمت یک میلیون و 245 هزار روپیه (7/18 میلیون تومان) به دست مصرف‏کننده رسیده است. تولیدکنندگان پاکستانی به دلیل مجاورت با دو قدرت برتر در اقتصاد جهان یعنی چین و هند ناگزیر در شرایط رقابتی تولید می‏کنند اما نوسان ارزش دلار باعث می‏شود که مانند خودروسازان دو کشور مذکور انعطاف‏پذیر نباشند. به همین دلیل روند کاهش قیمت خودرو در این کشور بسیار آهسته است.

لیزینگ خودرو

یکی از راهکارهای افزایش فروش و کسب درآمد بیشتر برای فعالان صنعت خودرو در پاکستان، استفاده از خدمات لیزینگ خودروست. این رویه تنها ظرف چندسال اخیر مرسوم شده و رواج یافته است. کارشناسان پاکستانی اعلام کرده‏اند که 40 درصد از خودروهای تولیدی شرکت‏های خودروسازی آن کشور، به روش لیزینگ به فروش می‏رسد که با افزایش استقبال متقاضیان از این تسهیلات، در آینده نزدیک رونق بیشتری خواهد یافت. شایان ذکر است که در حال حاضر شهر بندری کراچی بزرگترین و مهمترین بازار خودروهای تولید پاکستان است. بانک‏ها نیز با پرداخت اعتبار، امکان خرید اقساطی خودرو توسط مردم را فراهم کرده‏اند.

توضیح

قیمت انواع خودروهای مورد اشاره در این مطلب مربوط به فروش سال 2005 در داخل پاکستان است و از سوی اتحادیه تولیدکنندگان قطعات و لوازم خودرو در پاکستان منتشر شده است.