صنعت خودرو در جهان: کشور چین

مرکز مطالعات استراتژیک سازه گستر
 

1-    صنعت خودروی چین

2-    1-1- تاریخچه

چین همواره با موانع بزرگی برای سرمایه‌گذاری خارجی رو به رو بوده ا‌ست. فولکس واگن و Beijing Jeep، به عنوان اولین شرکت‌ها اواسط دهه 1980 و به دنبال آنها شرکت‌های پژو و سوزوکی اوایل دهه 1990 وارد بازار این کشور شدند.

از جمله مهمترین شرکت‌هایی که به تازگی تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در چین اعلام کرده‌اند، فورد، نیسان، هوندا و جنرال موتورز هستند. با توجه به پتانسیل بازار چین، بخش خودروسازی این کشور، سرمایه‌گذاری خارجی را به سوی خود جذب می‌کند.

از سال 1998 بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهانی به این بازار وارد شده‌اند، تمامی این شرکت‌ها با شرکت‌های خصوصی چین به صورت جوینت وینچر همکاری می‌کنند.

در مجموع می‌توان گفت، سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در بخش خودروسازی چین تأثیر مثبتی بر این صنعت داشته و باعث ورود محصولات و فرایندهای پیشرفته‌تر به شرکت‌های چینی شده است. کاهش موانع ورود به بازار در اواخر دهه 1990 و اوایل 2000 به سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی بسیاری در بازار چین منجر شده است که این موضوع به افزایش رقابت ـ با توجه به کاهش شدید قیمت و افزایش تعداد و کیفیت مدل‌های جدید ـ کمک می‌کند. به دلیل سرمایه‌گذاری‌های کلان شرکت‌های بزرگ خودروساز در ایجاد پایگاه‌های تأمین قطعات، چین امروزه به یکی از بزرگترین صادرکنندگان مجموعه قطعات خودرو تبدیل شده است.

لازم به ذکر است که سرمایه‌گذاری‌های خارجی هنوز به حداکثر پتانسیل خود نرسیده است. با توسعه ظرفیت به همراه کاهش موانع ورود به بازار، انتظار می‌رود پیشی گرفتن عرضه از تقاضا و افزایش رقابت، به کاهش قیمت بینجامد.

  

1-2- آنالیز صنعت خودروی چین

 

 

ـ چین سازماندهی استراتژیک صنعت خودرو را ترویج و همکاری بین شرکت‌های برتر را هدایت و حمایت می‌کند.

ـ چین مرحله به مرحله، توانایی توسعه محصولات جدید، تکنیک‌ها، مواد اولیه و منابع انرژی را برای ارتقای صنعت خودرو، افزایش خواهد داد.

ـ تکنیک‌های جدید و برتر در راه توسعه قطعات یدکی اصلی خودرو، برای افزایش مزایای رقابتی به کار گرفته می‌شود.

ـ یک سیستم کاملا مدرن بازاریابی برای استفاده بهینه از منابع ایجاد خواهد شد.

ـ چین با شکوفایی مزایای رقابتی خود و همکاری با شرکت‌های خار‌جی در زمینه اقتصاد و تکنولوژی، محصولات استثنایی خود را در صنعت خودرو ترویج خواهد کرد.

 

رشد صنعت

تعداد فروش وسایل نقلیه در طول هشت سال از 1995 تا 2003، تقریباً 3 برابر شده است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2015 به 9/8 میلیون دستگاه برسد که 60 درصد از این تعداد را خودروی سواری تشکیل خواهد داد. تعداد خودروی سواری تا قبل از 2002 کمتر از تعداد کامیون است و از سال 2003 به بعد بیشترین سهم را در فروش وسایل نقلیه دارد. در عین حال درآمد حاصل از فروش خودروی سواری از سال 2000 بیش از کامیون است. سهم چین از تولید جهانی وسایل نقلیه در سال 1996 برابر با 8/2 درصد و در سال 2001 معادل 1/4 درصد بوده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2010 در مقام سوم بزرگترین تولیدکنندگان جهانی خودرو قرار گیرد.

  

تأثیرات WTO بر بازار

واردات صنعت خودرو از سال 1995 تا 2002 سهم ناچیزی درکل فروش وسایل نقلیه داشته است و میانگین آن به 3 درصد از فروش هر سال می‌رسد. با کاهش 25 تا 30 درصدی عوارض واردات، در اواخر سال 2001 و اوایل سال 2002 قیمت خودروهای سواری داخلی به طور عمده‌ای کاهش یافته است. به منظور کنترل رقابت در صنعت خودرو، واردات با دقت بسیار مدیریت می‌شود؛ به نحوی که سهم بیشتری از واردات به قطعات و مجموعه‌ها و سهم بسیار محدودی به خودروهای کامل اختصاص دارد.

 

2- بازار خودروسازان

2-1- آمار تولید خودروسازان

با توجه به الزامات دولت برای سازندگان خارجی و شرط داشتن JV با ماکزیمم سهم 50 درصد برای فروش در بازار داخلی، سه شرکت بزرگ FAW| SAIC| DF با داشتن سهم 70 درصد از کل فروش همچنان بازار داخلی را در کنترل خود دارند.

  

آمار تعداد تولید شرکت‌های خودروساز چین از سال 2000-2004

 

2-2- معرفی شرکت‌های برتر خودروساز چین

Shanghai Automotive Industry Corporation (Group)

گروه خودروسازی شانگهای (Shanghai) ـ یکی از سه گروه برتر خودروسازی چین ـ به طور عمده در زمینه ساخت، توزیع، تحقیق و توسعه (R&D)، بازرگانی و فروش خودروی سواری، اتوبوس، کامیون، تراکتور، موتورسیکلت و قطعات و اجزای خودرو فعالیت می‌کند. در حال حاضر SAIC 55 شرکت تابعه با سرمایه‌گذاری مستقیم دارد و مجموع پرسنل آن حدود 60 هزار نفر است. در سال 2003 درآمد حاصل از فروش شرکت به 25/2 میلیارد دلار رسید (در حالی که درآمـد تجمعی آن 175/1 میلیارد دلار بود) و تولید ناخالص آن 906/1 میلیارد دلار بود. به علاوه با حجم فروش کل وسایل نقلیه بالغ بر 800 هزار و حجم فروش خودروی سواری حدود 597 هزار دستگاه، شرکت به رکورد تاریخی رشد سالانه 185 هزار دستگاه دست یافت. بنابراین هدف اصلی SAIC برای دهمین برنامه پنج ساله، ظرف دو سال تحقق یافت.

SAIC، نام اختصاری شرکت، همچنین بیانگر ارزش‌های این گروه است:

کسب رضایت مشتری

برتری از طریق نوآوری

بین‌المللی شدن عملیات‌ها

تمرکز بر نیروی انسانی

براساس این ارزش‌ها، SAIC چهار پروژه به ترتیب با تمرکز بر رضایت مشتری، نوآوری، فعالیت‌های جهانی و مدیریت منابع انسانی انجام داده است.

در مواجهه با آینده، SAIC پیمودن گام‌ها را برای تعدیل ساختار محصولات، توسعه بازار داخلی و خارجی و تحقق قابلیت‌های R&D تسریع خواهد کرد. همچنین تلاش بیشتری برای ایجاد تنوع در کسب و کار خود به کار خواهد بست و به این منظور سه هدف استراتژیک خود را این گونه تعریف کرده است:

دستیابی به تولید سالانه 1 میلیون دستگاه وسیله نقلیه

تبدیل شدن به یکی از 500 شرکت ثروتمند جهان

تولید 50 هزار وسایل نقلیه با برند اختصاصی خود در پایان سال 2007

 

گزارش سالانه

 

ترازنامه

واحد: هزار دلار

 

Shanghai Volkswagen Automotive Company| Ltd.

در اوایل دهه 1980 با آغاز همکاری سازندگان خارجی و شرکای داخلی VW چهارمین خودروساز بزرگ جهان (در حال حاضر) اولین امتیاز را در این زمینه کسب کرد و از آن زمان تاکنون به عنوان موفق‌ترین تولیدکننده چندملیتی خودرو در چین فعالیت می‌کند. عوامل موفقیت این شرکت دوراندیشی، استفاده مناسب از فرصت‌ها و مشوق‌های اعطا شده و نیز همکاری با شرکای خوبی مانند SAIC| FAW است.

شرکت Shanghai Volkswagen Automotive Company یک جوینت وینچر (50-50) از فولکس واگن و گروه خودروسازی شانگهای با بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی است. خودروی سواری Santana با بیشترین آمار فروش در چین از محصولات این شرکت است.

فروش سالانه سایر مدل‌ها نظیر Santana 3000| Polo| Passat، حدود 40 هزار دستگاه بوده اما در دو سال اخیر سهم بازار این خودروساز از 30 درصد به 20 درصد نزول کرده است.

 

China First Automobile Works (FAW) Corporation.

FAW بزرگترین گروه در صنعت خودروسازی چین است که شامل 35 کارخانه مونتاژ پراکنده در سطح کشور، 11 زیرمجموعه انحصاری FAW و 12 شرکت پشتیبانی و 14 جوینت وینچر است. همچنین حدود 200 بنگاه اقتصادی دیگر در ارتباط با این شرکت فعالیت می‌کنند. معروفترین JV این شرکت با Volkswagen AG در سال 1990 ایجاد شد. تولیدات شرکت FAW-Volkswagen در حال حاضر شامل Bora| Audi A6 و Jetta است. به تازگی FAW با همکاری شرکت تویوتای ژاپن تولید Vios را در ‏Tanjin-Toyota آغاز کرده است.

گروه FAW در سال 1953 تأسیس و اولین کامیون (Jiefang) در سال 1956 و اولین خودرو (Hongqi) در سال 1958 تولید شد. در این گروه ظرف 40 سال گذشته بیش از 4 میلیون وسیله نقلیه تولید شده است. ظرفیت کنونی تمام زیرمجموعه‌ها به بیش از 400 هزار دستگاه می‌رسد و خودروهای تولید شده به 30 کشور جهان صادر می‌شوند.

هدف FAW در قرن جدید، رسیدن به ظرفیت تولید یک میلیون وسیله نقلیه و ورود به بازار جهانی است.

در سال 2002 در بازار خودروی چین تحولی بزرگ رخ داد. شرکت FAW کارایی مؤثر خود را در سال 2002 با تولید 570 هزار خودروی سواری و فروش کل 58 هزار خودرو نشان داد که در مقایسه با سال 2001 به ترتیب 7/36 درصد و 44 درصد رشد داشت. در سال 2002 نرخ رشد تولیدات این شرکت 10 درصد بالاتر از سطح متوسط صنعت خودرو بود. درآمد حاصل از فروش FAW در این سال 14/10 میلیارد دلار، 5/34 درصد بیشتر از سال قبل و سود حاصله 516 میلیون دلار، 6/53 درصد بیشتر از سال قبل بود. ارقام مذکور در حالی به دست آمدند که هنوز محصولات جدید این شرکت نظیر AUDI CVT| AUDI A6| Yiwu Vans و برخی خودروهای سبک دیگر به شکل موفقیت آمیزی به بازار وارد نشده بودند.

با آغاز همکاری موفقیت آمیز FAW و تویوتا، در حال حاضر FAW با دو گروه از شش گروه برتر صنعت حمل و نقل ارتباطات محکمی دارد که مزیت رقابتی آن را در بازار داخلی نیز افزایش می‌دهد.

 

جنرال موتورز در چین

ارتباط جنرال موتورز ـ بزرگترین خودروساز جهانی ـ و چین بیش از هشت دهه قدمت دارد. امروزه جنرال موتورز در چین حدود 10 هزار نفر پرسنل،  6 JV و 2 مؤسسه کاملا انحصاری و بیش از 2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد. استراتژی جنرال موتورز در چین، نفوذ کامل در بازار خودروی چین در زمینه خودرو و انواع صنایع فرعی آن نظیر قطعات، فروش، طراحی و توسعه است.

مشخصات JVهای این شرکت در چین در جدول مشاهده می‌شود.

 

 

 

 

3-             بازار قطعات و اجزای وسایل نقلیه

3-1- معرفی بازار قطعات

رکود اقتصادی در اروپا و امریکا به همراه هزینه‌های بالای تولید، این شرکت‌ها را وادار کرده است تا در جست و جوی منابعی نظیر چین با هزینه‌های پایین‌تر باشند. چین با هزینه‌های پایین نیروی کار، تولید و فرایند در این زمینه دارای مزیت رقابتی است و به همین دلیل سازندگان خارجی در حال افزایش تأمین قطعات خود از چین هستند.

دلفی به عنوان بزرگترین تأمین کننده قطعات در بیش از 15 JV و شرکت کاملا انحصاری و شرکت Valeo در 10 شرکت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. سایر تأمین کنندگان بزرگ نیز مانند
 Visteon| Bosch| Siemens| VDO و Lear در چین به فروش بالا و نفوذ در بازار دست یافته‌اند.

صنعت قطعه سازی در چین بین 650 هزار تا 750 هزار نفر پرسنل دارد و ارزش کل قطعات تولید شده آن تقریبا معادل 86 میلیارد دلار در سال و نرخ رشد سالانه آن در سال‌های اخیر حدود 10 درصد برآورد می‌شود؛ این در حالی است که سازندگان قطعات و مجموعه‌ها 65 درصد از شرکت‌های فعال در صنعت خودروی چین را شامل می‌شوند.

 

9 درصد از کل فروش بازار قطعات و مجموعه‌ها در چین در سال 2002 به چهار سازنده برتر جهانی و از این رقم، حدود 4 درصد به شرکت دلفی تعلق داشته است.

 

3-2- آمار فروش قطعات و اجزا

فروش کل داخلی قطعات و اجزای وسایل نقلیه (2001-1995)

 

 

ارزش کل بازار قطعات و اجزا برحسب کاربرد (2001-1995)

 

 

در طول سال‌های 1995 تا 2001 به طور متوسط 87 درصد قطعات از تولید داخلی و مابقی از واردات تأمین شده است بنابراین به رغم نرخ پایین عوارض برای قطعات و مجموعه‌ها، روند تأمین قطعات به سمت تأمین داخلی است.

همچنین در طول این سال‌ها، 85 درصد قطعات در تولید و 15 درصد بقیه در خدمات پس از فروش به کار رفته‌اند.

در سال 2000 حدود 4/3 میلیارد دلار از قطعات از طریق برون سپاری تأمین می‌شد، با افزایش تعداد سازندگانی که قطعات اصلی‌شان را از این طریق تأمین می‌کنند، انتظار می‌رود در سال 2005 این رقم به 7/9 میلیارد دلار برسد.

با وجود تلاش‌های بسیار برای کاهش تعداد شرکت‌ها و یکپارچه سازی صنعت، بازار قطعات چین از شرکت‌های بسیاری تشکیل شده است:

در سال 2001 معادل 20 درصد از درآمد کل صنعت قطعه سازی به 10 سازنده برتر و 6 درصد آن یعنی حدود یک میلیارد دلار به اولین سازنده اختصاص داشته و به این ترتیب 80 درصد باقیمانده به طور نامتناسبی بین 2300 سازنده تقسیم شده است.

 

3-3- موضوعات مهم برای شرکت‌هایی که در جست و جوی مشارکت برای ساخت قطعات یا خودرو در کشور چین هستند

روابط تأمین کنندگان قطعات

ـ تأمین کنندگان دو گونه‌اند: نخست تأمین کنندگانی هستند که کل یا بخشی از سهام آنها در اختیار خودروسازان است و گروه دوم تأمین کنندگانی هستند که از طریق قرارداد با خودروسازان ارتباط دارند.

ـ بسیاری از خودروسازان ترجیح می‌دهند به منظور داشتن ارتباط مؤثر منطقه‌ای، از تأمین کنندگانی خرید کنند که تمامی و یا بخشی از سهام آنها را در اختیار داشته باشند.

ـ مورد بالا مانع بزرگی در مسیر توسعه بخش قطعه سازی است که سرعت توسعه فرایندها و محصولات را کاهش می‌دهد و موجب کوچکتر شدن مقیاس اقتصادی تولید و ضعف در قیمت رقابتی می‌شود.

پراکندگی (عدم تمرکز)

ـ پراکندگی جغرافیایی تولید قطعات همچنان باقی می‌ماند و بیشتر سازندگانی که توسط خودروسازان خریداری نمی‌شوند، کوچک و از نظر مالی ضعیف هستند.

ـ بیشتر تأمین کنندگان در زمینه عملیات و R&D ضعیف و دارای سرمایه ناچیز هستند.

ـ این موارد برای شرکت‌های خارجی، چالش‌هایی در زمینه تشکیل JV با شرکت‌های محلی نسبتا بزرگ ایجاد می‌کند.

کنترل کیفیت

ـ کیفیت و تحویل تأمین کنندگان قطعات اصلی و فرعی محلی، اغلب غیرقابل اطمینان است بنابراین JVهای خودروسازان خارجی اغلب با موضوع کیفیت ضعیف قطعات و مجموعه‌ها، به خصوص در مدل‌های جدید وسایل نقلیه رو به رو هستند.

ـ در برخی موارد، این موضوع به اقدام قانونی مصرف کنندگان در مقابل خودروساز منجر شده است.

ـ این اقدامات مستلزم توجه دولت برای حل مشکل و نیازمند وقت زیادی است.

محصولات تقلبی

ـ بررسی صورت گرفته توسط یک خبرگزاری تجاری در زمینه سطح رضایت مصرف کنندگان وسایل نقلیه نشان می‌دهد که 56 درصد آنها در وسایل نقلیه خود، قطعات تقلبی یافته‌اند بنابراین قطعات تقلبی به طور عادی در بازار موجود است و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ـ از سال 2000 اداره حذف محصولات تقلبی، اقدامات گسترده‌ای را در این زمینه در سطح کشور آغاز کرده است. اگرچه این اقدامات پیشرفت خوبی را نشان می‌دهد ولی برای کنترل کامل آن هنوز باید زمان زیادی صرف شود.

  

3-4- تأمین کنندگان قطعات خودرو

 

منابع:

EdStats| McKinsey analysis| KPMG| GM

www.itir.org|www.buyusa.gov

www.saicgroup.com| www.hoovers.com| http://bizchina.chinadaily.com