مگاموتور؛ بهترین الگوی مدیریتی در صنعت خودرو

محمدرضا حیدری کردزنگنه

مدیریت امور شرکت‌ها و توسعه مدیریت نوین مگاموتور

فالمدبرات امراً (و سوگند به تدبیر و پایان نگرندگان کار) آیه 5 سوره النازعات

امروزه گستردگی تکنولوژی و بازار صنعت خودرو، نیاز به حضور مدیرانی را بیش از پیش آشکار می‌کند که علاوه بر مهارت‌ها و توانایی‌های فردی، دارای مبانی فکری تاثیرگذار در سیستم خود باشند تا بتوانند با نگاه های جدید، در شرکت دگرگونی ایجاد کنند زیرا به قول ماتسوشیتای ژاپنی، «اول آدم بساز، کالای خوب خودش ساخته می‌شود.»

شرکت‌های بزرگ به مدیران فهیم و بزرگی نیاز دارد که بتوانند ناممکن‌ها را ممکن کنند و معمولاً این مدیران در جوامع به ندرت یافت می‌شوند. یکی از مشکلات اقتصاد کشور ما این است که بخش دولتی سود برنده و بخش خصوصی تولیدکننده نیست چون عمده مدیران دولتی فقط به دنبال مدیریت سیاسی هستند نه مدیریت اقتصادی و اغلب مدیران بخش خصوصی هم می‌خواهند یک شبه پولدار شوند و کاری به توسعه ابزاری و اندیشه‌ای ندارند؛ در صورتی که مدیران فعلی مگاموتور با عنایت به اعتقادات دینی و اسلامی و احساس مسؤولیت در قبال کشورشان و به دور از جنجال‌های سیاسی، بازار کهنه فروشان را برچیدند و بازار نو فروشان را با ایده‌ها و اندیشه‌های جدید خلق کردند و شاید این پند حکیم ابوالقاسم فردوسی را سرلوحه کار طاقت‌فرسای خود قرار دادند که:

تـن آسانــی و کاهــلی دور کن       بکــوش و ز رنج تنـت دور کن

که اندرجهان سود بی‌رنج نیست         کسی را که کاهل بود گنج نیست

مدیران شرکت برای بقا در بازار پیچیده رقابتی صنعت خودرو، ادامه فعالیت با روند موجود را کافی ندانستند و شجاعانه بناهای کهنه را ویران کردند و با کار و تلاش شبانه‌روزی فراتر از انتظارات موجود به خلاقیت و نوآوری پرداختند و خود را برای جهشی به مراتب بالاتر در صنعت خودروسازی مهیا کردند:

هر بنای کهنه که آبادان کنند        نه که اول کهنه را ویران کنند

برای ارزیابی موفقیت شرکت مگاموتور سایپا عوامل ذیل را بررسی می‌کنیم:

الف ـ شاخص‌های مالی: میزان اثرگذاری فعالیت یک شرکت، با میزان فروش آن ارتباط دارد. حجم فروش شرکت طی سال‌های 81 تا 84 از 2647 میلیارد به 8021 میلیارد ریال رسید که مبین رشد 303 درصدی است و رشد سرانه فروش در سال 84 معادل 30 درصد شد که با عنایت به شاخص‌های برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی کشور 10 درصد بیش از اهداف پیش‌بینی سازمان گسترش و نوسازی صنایع است. حجم دارایی‌های شرکت در مدت چهار سال رشد 294 درصدی را نشان می‌دهد، همچنین میزان سوددهی شرکت به رغم عدم افزایش قیمت خودرو در سه سال اخیر و با توجه به 313 میلیارد تخفیف به شرکت‌های گروه سایپا از 8697 میلیون ریال زیان انباشته در سال 80 به 1649038 میلیون ریال سود در سال 84 رسید که در مجموع در چهار سال گذشته 3140336 میلیون ریال سود با رشد 1028 درصدی به دست آمده است. سرانه سود شرکت در سال 84 به رشد 116 درصد رسید که با توجه به شاخص‌های برنامه چهارم توسعه اهداف سازمان گسترش حدود 6 برابر پیش‌بینی برنامه است.

ب ـ مدیریت منابع و وضعیت جریان نقدینگی: مدیریت شرکت برای گسترش دامنه فعالیت و توسعه شرکت دو وظیفه را به منظور بهبود نقدینگی طراحی کرد: یکی تامین منابع مالی برای فعالیت‌های جاری و دیگری تهیه این منابع برای توسعه شرکت. لذا با توجه به کمبود منابع داخلی به علت پرداخت سود سهام به صاحبان سهام و همچنین شرایط فروش نسیه محصول به مشتریان، به منابع خارجی توسل جست و به استقراض از بانک‌ها و افزایش سرمایه مبادرت کرد که از محل تسهیلات مالی دریافتی در مجموع 233 میلیارد ریال سرمایه‌گذاری و در مدت چهار سال حدود 180 میلیارد سود از محل سرمایه‌گذاری‌ها عاید شرکت شود. ضمن این که زمان پرداخت طلب اشخاص که 90 تا 100 روز بود، در سال 84 حداکثر به 30 روز کاهش یافت.

ج ـ رشد کافی در بازارهای داخلی و خارجی صنعت خودرو: شرکت مگاموتور از سال 1381 جزء 100 شرکت برتر ایران شناخته شد. روند تولید قطعات و قوای محرکه در چهار سال گذشته بیانگر رشد شرکت در بازار داخلی صنعت خودروست؛ به طوری که تولید قوای محرکه خودروهای مختلف از 639191 دستگاه درسال 81 به 1560417 دستگاه در سال 84 و سرانه تولید موتور از 397 دستگاه در سال 81 به 804 دستگاه در سال 84 رسید. همچنین مگاموتور به علت اجرای استانداردها در خطوط تولید، به عنوان تنها تولیدکننده موتور ال 90 (خودروی لوگان) که از مهمترین و پیچیده‌ترین مجموعه تولیدی خودرو محسوب می‌شود، توسط شرکت رنوی فرانسه در ایران انتخاب شد که این، اولین گام صادرات قوای محرکه خودرو در آینده خواهد بود.

د ـ مدیریت کیفی و کمی و رهبری در تکنولوژی: شرکت طی چهار سال 81 تا 84 علاوه بر رشد کمی فروش 303 درصدی و تولید 244 درصدی و رشد دارائی‌های 294 درصدی و رشد سود 10 برابری، به استانداردسازی و استقرار نظام‌های کیفی و مکانیزه کردن سیستم از جمله استقرار سیستم کایزن، سیستم مدیریت کیفیت ISO/TS، سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاهی 17025ISO/، نظام مدیریت محیط زیست 14000ISO/، نظام مدیریت بهداشت حرفه‌ای و ایمنی 18000OHSAS/، استقرار نظام تعالی سازمانی مبنی بر استاندارد EFQM و سایر سیستم‌ها و نظام‌های داخلی اقدام کرد، همچنین علاوه بر داخلی سازی قطعات و اشتغالزایی، در جریان همکاری با خودروسازان بزرگ از جمله شرکت کیاموتورز، نیسان و... به انتقال تکنولوژی به داخل کشور پرداخت و سپس با روش مهندسی معکوس، به تکمیل و توسعه فناوری مبادرت ورزید.

هـ ـ نوآوری و ابتکار: مگاموتور در طول چهار سال اخیر ابتکارات زیر را از خود نشان داد:

1- ایجاد مرکز تحقیقات قوای محرکه برای ساخت داخل کردن قطعات خودروهای تولیدی و طراحی موتورهای جدید با سوخت‌های دوگانه سوز

2- نصب سیستم انژکتوری روی خودروهای پراید و نیسان

3- اجرای گازسوز کردن پراید و نیسان

4- طراحی موتور 1100 سی‌سی با هدف صادرات

5- اجرای پروژه سیستم مداربسته کاربراتوری CLC

6- طراحی و ساخت دینامومتر اینرسی ترمز برای بالابردن سطح ایمنی خودرو

7- کیت انژکتوری زیمنس برای موتور پراید

8- طراحی و ساخت مانیفولد جدید نیسان Z24

9- استفاده از قطعات پلیمری به جای قطعات فلزی در موتور

10-                    امکان سنجی نصب گیربکس C.V.T

11-                    نصب کیت EGR روی موتور نیسان

و ـ برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته: برنامه‌ریزی عاملی تعیین کننده در معیار سنجش شرکت‌هاست و می‌تواند در پیشرفت و توسعه شرکت موثر باشد. یکی از برنامه‌های مهم مدیران مگاموتور، کاهش بهای تمام شده محصولات بود که به رغم میانگین تورم 14 درصد در چهار سال اخیر و افزایش سالانه حداقل 20 درصد دستمزد کارگران، بهای تمام شده محصولات مگاموتور نه تنها افزایش نیافت بلکه به طور متوسط سالانه بین 5 تا 8 درصد کاهش نشان داد. موضوع دیگر عملکرد تیم‌های آنالیز قیمت و مدیریت خریدهای خارجی است که میزان صرفه‌جویی تیم‌های آنالیز 41572 میلیون ریال و صرفه‌جویی حاصل از تخفیف‌های اخذ شده از خریدهای خارجی 9/24 میلیون دلار بود.

شرکت مگاموتور به عنوان هولدینگ کمپانی، 22 شرکت را تحت پوشش دارد که در سال‌های 81 تا 84 آنها را به اصلاح ساختارها و استقرار سیستم‌های مدیریت کیفیت و نظام بودجه ریزی ملزم کرد؛ به نحوی که تعداد شرکت‌های سودده در سال 81 از ، 11 مورد با 34018 میلیون ریال سود را در سال گذشته به 22 شرکت با 94915 میلیون ریال سود رساند.

ز ـ مسؤولیت‌های اجتماعی: برنامه‌ریزی در شرکت مگاموتور چنان است که این بنگاه نه تنها تحمیلی بر جامعه نیست بلکه با اتخاذ سیاست‌ها و خط‌مشی‌های درست در جهت سیاست‌های توسعه ملی گام برداشته و نقش سازنده‌ای ایفا کرده است؛ به طوری که علاوه بر هدف سوددهی معقول ، مسؤولیت‌های اجتماعی را نیز در برنامه‌های سالانه خود لحاظ کرده است که می‌توان به عمده موارد آن اشاره کرد:

مؤدی نمونه سال 1383 سازمان امور مالیات کشور، واحد نمونه صنعتی سال 84، کمک به دانشکده فنی مهندسی گلپایگان وابسته به دانشگاه شریف، تاسیس هنرستان فنی و حرفه‌ای، رعایت استانداردهای محیط زیست، ساخت ارگ گوگد، انجام تشریفات اداری تاسیس دانشگاه علمی و کاربردی، عدم اتکا به حمایت‌های دولتی از جمله یارانه‌های دولتی، عضویت موثر در 9 انجمن علمی، تخصصی و حرفه‌ای و غیره ...

عملکرد شرکت مگاموتور در چهار سال اخیر نشان می‌دهد که مدیران ارشد شرکت یکی از بهترین الگوهای مدیریتی در بخش‌های دولتی و خصوصی در صنعت خودرو هستند و به اعتقاد بنده، چنین مدیرانی را باید به عنوان قهرمان ملی در صنعت خودرو شناخت.

ز خورشید و از باد و از آب و خاک        نگردد تبه نام و گفتار پاک

چند پیشنهاد

باتوجه به این که دنیای امروز، دنیای ادغام شرکت‌ها و ایجاد شرکت‌های عظیم برای بالا بردن قدرت چانه‌زنی در سطح ملی و بین‌المللی است، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

1- به منظور کاهش هزینه‌ها، جلوگیری از افزایش قیمت خودرو، تولید خودروی ارزان قیمت و رقابت در بازارهای منطقه‌ای، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران می‌تواند کلیه شرکت‌های دست اندرکار تولید قوای محرکه در دو شرکت ایران خودرو و سایپا را در شرکت مگاموتور ادغام کند. که این موضوع تولید موتور را به صورت پلتفرم، کاهش هزینه‌های تولید و خدمات پس از فروش و رضایت مشتریان را در پی خواهد داشت.

2- یکی از اهداف مگاموتور، تبدیل شدن به یکی از تامین کنندگان جهانی قوای محرکه است؛ برای جهانی شدن علاوه بر تحول در ابزار بایست تحول در اندیشه ایجاد شود چون توسعه و پیشرفت به انسان‌های آگاه، متعهد و متخصص نیاز دارد و در دنیای کنونی، دیگر مطالعه ساختارهای سازمانی پاسخگو نیست بلکه می‌بایست به ساختارهای فکری مدیران و کارکنان پرداخت، پس تاسیس دانشگاه علمی ـ کاربردی یکی از ضروریات این مقطع صنعت خودروست.

3- برای کاهش هزینه‌های تولید و سربار غیرمستقیم و ارزانتر شدن محصولات، ضرورت دارد سازماندهی فعالیت شرکت‌های تحت پوشش براساس تمرکز فعالیت‌های مشابه در شرکت‌های محور و تخصصی کردن آنها صورت پذیرد.

4- با توجه به تجارب پیمان سپاری در چند سال اخیر در مگاموتور، شایسته است کلیه کارهای تولیدی و خدماتی به استثنای واحدهای مهندسی و تضمین کیفیت به پیمانکار واگذار شود.

5- با عنایت به این که مگاموتور یک شرکت هولدینگ است، برای جلوگیری از موازی کاری لازم است به بهبود مستمر روش‌های مدیریت و اصلاح ساختار و فرهنگ سازمانی و توسعه نظام‌های جامع اطلاعاتی اقدام شود.

6- تشکیلاتی که هدفمند و برنامه دار باشد، به بیراهه نمی‌رود و در برابر تغییر شرایط غافلگیر نمی‌شود. شرکت هر چه بیشتر آینده‌نگری کند، احتمال غافلگیر شدنش در برابر حوادث آینده کمتر خواهد بود لذا ضرورت تهیه و تدوین برنامه‌های مدون میان‌مدت و بلندمدت سه ساله و پنج ساله در شرکت احساس می‌شود.

چنان دان که کاری که دارد دوام      بلندی پذیرد از آن کار نام

7- بهینه‌سازی خطوط تولید، بازسازی و نوسازی کارخانه‌ها براساس فناوری مبتنی بر تولید ناب.

8- فراهم کردن بستر مناسب برای پذیرش شرکت مگاموتور در بورس اوراق بهادار.

9- اگر شرکت مگاموتور می‌خواهد پیشرفت کند و در صنعت خودرو، اندیشه‌ساز و در زمینه محصول، صاحب فن و نوآوری شود باید سیستمی به وجود آورد که جریان همه اندیشه‌ها را به یک مرکز منتقل کند. بنابراین پیشنهاد می‌شود نظام اندیشه‌ها و راهبردها جایگزین نظام سنتی پیشنهادها و انتقادها شود.