جـزوه عملـی کارگاه‌پرورش کرم خاکی   14ـ15 تیرماه 1383

 

 

 

 

 

 

 

با همکاری:

 

جهاددانشگاهی

اداره کل شیلات استان تهران

اداره تغذیه و غذای زنده شیلات ایران

اداره آموزش و ترویج شیلات ایران

 

تهیه کنندگان و مدرسین: سیف‌اله فرمحمدی

مسعود بوجار

 

1ـ روش‌های جمع‌آوری از طبیعت

جهت نمونه‌برداری و جمع‌آوری کرم‌های خاکی روش‌های متعددی وجود دارد اما نکته مهم زمان و مکان نمونه‌برداری می‌باشد زیرا کرم‌های خاکی همیشه و همه جا پراکندگی یکسان ندارند. بهترین زمان جهت نمونه‌برداری هنگامی است که بر اثر بارندگی زیاد، کرم‌ها جهت تنفس به سطح خاک می‌آیند مانند فصل‌های معتدل و مرطوب سال.

همچنین مکان‌های نمونه‌برداری بسته به اینکه هدف از نمونه‌برداری چه باشد تفاوت دارد. بطور کلی می‌توان گفت، برای پیدا کردن کرم‌های خاکی که رنگ بدن آنها قرمز و از لحاظ جثه کوچک هستند، جنگل‌ها و مرغزارها جای مناسبی است و برای کرم‌های خاکی کرم و خاکستری رنگ، خاک‌هایی که مواد معدنی آنها زیاد است مکان مناسبی است و ....

نکته مهم دیگری که قبل از انجام نمونه‌برداری باید مورد توجه قرار گیرد. هدف از انجام نمونه‌برداری می‌باشد، زیرا پس از به دست آوردن کرم‌های خاکی جهت مراحل بعدی آزمایشات، کارهای مختلفی بر روی آن صورت می‌گیرد، معمولاً 4 دلیل عمده برای نمونه‌برداری وجود دارد که عبارتند از:

الف ـ تشخیص و شناسایی کرم‌های خاکی یک منطقه

ب ـ تعیین جمعیت کرم‌های خاکی و بررسی میزان پراکندگی آنها در واحد سطح

ج ـ بدست آوردن تعداد زیادی کرم خاکی جهت کشت و پرورش

د ـ جمع‌آوری کرم‌های خاکی تکثیر شده در بسترهای مصنوعی جهت عرضه (تولید انبوه یا نیمه صنعتی)

از جمله روش‌های جمع‌آوری کرم‌های خاکی می‌توان به روش دستی، مکانیکی، الکتریکی و شیمیایی اشاره نمود که در ادامه هر یک از این روش‌ها را شرح خواهیم داد.

 

1ـ1ـ روش دستی

در این روش فقط احتیاج به یک بیل می‌باشد که توسط آن خاک‌های منطقه مورد نظر را زیرورو کرده و کرم‌های خاکی در میان خاکها را با دست جدا می‌نمائیم. از این روش برای اهداف الف و ج که در بالا یادشده استفاده می‌شود.

1ـ2ـ روش الکتریکی

بدین ترتیب می‌باشد که دو الکترود بطول 75 سانتی‌متر و عرض 8 تا 10 میلی‌متر را در خاک محل مورد نظر فرو می‌کنیم و آنرا به جریان برق وصل می‌نمائیم هدایت الکتریکی خاک به رطوبت آن بستگی دارد. اما معمولاً نفوذ جریان برق به اعماق خاک سبب بالا آمدن کرمها از نقب‌های زیر زمینی خودشان می‌شود. گر چه اگر سطح خاک خشک باشد کرمها بر عکس به سطح زیرین و یا پائین حرکت خواهند کرد با این روش کرم‌هایی که در حدود 20 سانتی‌متری تا یک متری الکترود هستند تحریک می‌شوند این روش برای نمونه‌برداری از کرم‌های خاکی که در مناطق عمیق خاک زیست می‌کنند استفاده می‌شود.

 

1ـ3ـ روش شیمیایی

از مواد شیمیایی مختلف که به صورت محلول در آمده‌اند جهت بالا آمدن کرم‌های خاکی از خاک استفاده می‌شود. به عنوان مثال محلول کلرید جیوه، فرمالین، آب‌نمک، پرمنگنات پتاسیم و ...

اگر 15 میلی‌لیتر محلول کلرید جیوه را در  لیتر آب حل نمائیم و آنرا بسطح خاک بریزیم کرم‌ها سریعاً به سطح خاک خواهند آمد و یا اگر 5/1 گرم پرمنگنات پتاسیم را در 8/6 لیتر آب حل نمائیم می‌توانیم برای یک مترمربع آنرا مصرف نمائیم. 25 میلی‌لیتر فرمالین 40 درصد را در 56/4 لیتر آب حل نموده و سپس می‌توان در 36/0 مترمربع به کار گرفت که رایج‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین روش می‌باشد ولی اگر کرمها را جهت پرورش و نگهداری بخواهیم باید بلافاصله آنها را بوسیله آب شستشو دهیم و اثر فرمالین را از بدنشان پاک نمائیم. اما مناسب‌ترین و بی‌ضررترین روش جهت بالا آمدن کرم‌های خاکی استفاده از آب نمک غلیظ (در حد اشباع) می‌باشد. در این روش کرم‌های خاکی بدست آمده آسیبی ندیده و می‌توان در کلیه اهداف نمونه‌برداری از آنها استفاده نمود.

 

آزمایش: جمع‌آوری به وسیله مواد شیمیایی

1ـ یک ظرف 4 لیتری را از آب پرکنید، سپس به آن آنقدر نمک اضافه کنید تا حالت اشباع به خود بگیرد، آب نمک تهیه شده را بر روی زمینی به مساحت یک مترمربع m² 1×1 بریزید. سپس صبر کنید تا کرم‌های خاکی شروع به بیرون آمدن نمایند. کرمها را جمع‌آوری و تعداد آنها را در یک برگه جدا یادداشت نمائید.

2ـ یک ظرف 4 لیتری از آب پرکنید سپس یک قاشق غذاخوری به آن پرمنگات سدیم بیفزاید و آنرا خوب هم بزنید. محلول مگنات سدیم را بر روی زمینی به مساحت یک متر مربع m² 1×1 بریزید، سپس صبر کنید تا کرم‌های خاکی شروع به بیرون آمدن کنند، کرم‌ها را جمع‌آوری و تعداد آنها را یادداشت نمائید.

تعداد کرم‌های جمع‌آوری شده را با یکدیگر مقایسه کنید. کدام روش کرمها را بهتر جدا می‌کند؟

 

2ـ1ـ روش‌های مکانیکی

در این روش با استفاده ازعوامل فیزیکی مانند نور و گرما کرم‌های خاکی را از خاک محیط کشت جدا می‌سازنند. بدین ترتیب که در کارخانه‌های کشت و تکثیر جهت جمع‌آوری کرم‌های خاکی، بستر آنها را در محل‌های خاصی ریخته که چند رشته المنت در بالای آن به همراه یک دستگاه نوری قوی قرار داشته و از قسمت زیرین آن آب سرد در جریان می‌باشد، بدین ترتیب کرم‌های خاکی که از نور و گرما گریزان هستند به قسمت پائین رفته و عملاً خاک رویی فاقد کرم خاکی می‌شود به همین صورت هر چند دقیقه مقداری از خاک رو را برداشته تا زمانیکه فقط کرم‌های خاکی در ظرف باقی بمانند. سپس آنها را شسته و آماده مصرف می‌نمایند.

 

آزمایش: جمع‌آوری به وسیله نور

یک جعبه حاوی کرم‌های خاکی تهیه نمایید، جعبه را در معرض نور شدید قرار دهید (می‌توانید از چراغ مطالعه و یا نور خورشید استفاده کنید)، حال به اندازه 5 سانتی‌متر از خاک روی جعبه را بردارید، اینکار را آنقدر تکرار کنید تا هنگامیکه فقط کرم‌های خاکی در جعبه باقی بمانند.

2ـ شناسایی کرم‌های خاکی

کار شناسایی کرم‌های خاکی از همان زمان جمع‌آوری شروع می‌شود لذا، تاریخ و محل جمع‌آوری باید ثبت گردد. کرم‌های خاکی در هنگام نامساعد شدن شرایط زیستی تحرک زیادی پیدا می‌کنند و این امر در هنگام کار کردن با آنها مشکلاتی را به وجود می‌آورد لذا برای بهتر کار نمودن با نمونه‌های تهیه شده باید ابتدا نمونه‌ها را فیکس و یا در حالت آزاد ثابت گردند. بدین معنی که بدن کرم‌ها تغییر حالت نداده و انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشند.

یکی از نکات مهم در رده‌بندی کرم‌های خاکی بررسی مرفولوژی آنها می‌باشد بدین لحاظ در ادامه این قسمت اندام‌های بیرونی و ظاهری کرم خاکی که در رده‌بندی آنها نقش بسزایی دارند نیز طی آزمایشی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

 

2ـ1ـ آزمایش فیکس کردن و آماده‌سازی برای شناسایی کرم‌های خاکی

ابتدا نام محل نمونه‌برداری را در جدول ذکر می‌کنیم، تعداد 5 عدد کرم خاکی از محیط زندگی (خاک بستر) جدا کرده و آنرا تمیز نموده بطوریکه ذراتی از محیط به همراه نداشته باشند. بعداً آنرا وزن نموده و درجدول فوق‌الذکر ثبت می‌نمائیم. سه پتریدیش تهیه کرده و در آنها محلول‌های متفاوتی جهت ادامه آزمایش تهیه می‌نمائیم. در یک پتریدیش محلولی از فرم آلدئید و الکل به نسبت 1 فرم آلدئید و 2 الکل تهیه می‌کنیم و در پتریدیش دوم محلول فرم آلدئید رقیق %10-5 می‌ریزیم. کرم خاکی را در محلول اول وارد کرده، در این مرحله نمونه می‌میرد و از خود یک ماده شیمیایی ترشح می‌کند که می‌تواند 3 رنگ زرد، سفید و بی‌رنگ داشته باشد. رنگ مشاهده شده را در جدول ثبت می‌کنیم، نمونه را وارد محلول دوم نموده و بعد از 1 دقیقه تا 30 ثانیه آنرا بیرون آورده و رو به سطح شکمی بر روی تخته چوبی قرار می‌دهیم و بدن آنرا راست و مستقیم می‌کنیم، برای اینکار یک انتهای آنرا با پنس گرفته و بوسیله قلم مویی که در محلول پتریدیش سوم (محلول آب و فرم آلدئید به نسبت10 به 1) خیس شده رو به انتهای آزاد نمونه می‌مالیم، این عمل دو فایده دارد، یکی اینکـه مانع از جذب ناگهانی آب به بدن نمونه می‌شود و دیگراینکه به مستقیم حالت گرفتن‌کرم کمک می‌کند.

بعد از اینکه نمونه حالت گرفت طول آنرا با خط کش اندازه‌ گرفته و در جدول یادداشت می‌نمائیم، سپس آنرا وارد لوله آزمایش کرده و بر روی آن فرمالین %5 می‌ریزیم و دهانه آنرا توسط چوب پنبه بسته و بروی آن یک برچسب زده و شماره نمونه را مطابق با جدول یادداشت می‌کنیم، لوله آزمایش حاوی نمونه را بمدت دو روز به همان حالت نگه می‌داریم تا نمونه کاملاً ثابت شود.

 

 

2ـ2ـ مشاهده اندام‌های بیرونی کرم‌های خاکی

در این مرحله ابتدا 3 عدد کرم خاکی را بوسیله دو سوزن ته گرد بر روی پتریدیش حاوی پارافین جامد که قبلاً آماده شده ثابت می‌نمائیم سپس اطلاعات زیر را درون جدول ذیل وارد می‌نمائیم.

ابتدا نوع پیش دهان را مشخص می‌نمائیم سپس تعداد کل بندهای کرم خاکی را شمارش کرده و در جدول ذکر می‌نمائیم سپس محل قرار گرفتن کمربند تناسلی بر روی بندها را تعیین می‌کنیم برای شمارش بندها، محل قرار گرفتن پیش دهان را بند صفر فرض کنیم. اگر کمربند از ابتدای بند شروع و در انتهای  بند دیگر خاتمه یافته باشد فقط شماره بند را ذکر می‌کنیم بعنوان مثال 24ـ32 اما اگر از نیمه یک بند شروع ویا به نیمه بند دیگری خاتمه یافته باشد شماره را بصورت  ذکر می‌نمائیم برای غدد جانبی کمربند برای تعیین شماره اولین سوراخ پشتی نیز اگر روی خود بند واقع شده باشد فقط شماره بند را ذکر می‌کنیم اما اگر اولین سوراخ پشتی بین دو بند واقع شده باشد آنرا بصورت 5/4 و یا 7/6 ذکر می‌نمائیم. در ادامه به بررسی وضعیت خارک‌ها می‌پردازیم پس از پایان مطالعات مرفولوژیکی، کرم خاکی را از ناحیه شکمی باز کرده و محل قرار گرفتن غدد تناسلی نر و ماده را مشخص می‌کنیم و در جدول ذکر می‌کنیم. یکبار دیگر خلاصه کارهای ممکن جهت شناسایی را به ترتیب می‌آوریم:

 

1ـ تعداد کل بندها                    2ـ وزن نمونه

3ـ طول نمونه بعد از تثبیت                 4ـ رنگ ترشحی

5ـ رنگ بدن کرم خاکی                       6ـ توسعه کمربند

7ـ محل اولین سوراخ تنفسی                  8ـ توسعه غدد روی کمربند تناسلی

9ـ نوع خارک‌ها                        10ـ محل غدد تناسلی

 

 

3ـ چرخه زندگی و بیولوژی تولید مثل

کرم خاکی جانوری است دو جنسی یعنی هم به تنهایی نر است و هم ماده و اندام‌های تناسلی همه در ناحیه شکم قرار گرفته‌اند.

روش‌های جفت‌گیری برای همه گونه‌ها یکسان نیست، کرم‌های خاکی در اکثر ماه‌های سال می‌توانند تولید مثل کنند و مخصوصاً در ماه‌هایی که رطوبت هوا زیادتر است، افزایش می‌یابد لقاح از نوع تقاطعی بوده و معمولاً 2 تا 3 ساعت طول می‌کشد در هنگام جفت‌گیری دو کرم طوری به یکدیگر می‌چسبند که سر هر یک مقابل دم دیگری و در جهت مخالف هم قرار می‌گیرد

هر کرم بعداً تشکیل تعدادی پیله (Cocoon) را می‌دهد که در داخل آنها تخم‌ها قرار دارند گونه E.Foetida در عرض 3 تا 5 روز می‌تواند میان 2 تا 10 عدد پیله که هر کدام دارای تعدادی تخم که از 1 تا 28 عدد تغییر می‌یابد، به وجود آورد اما اغلب فقط یک یا 2 کرم زنده مانده و به دنیا می‌آید، اندازه و شکل پیله کـرم‌های خاکی با یکدیگر متفاوت است و در هنگام رده‌بندی یکی از معیارهای مورد استفـاده می‌بـاشد (شکل 5). در داخل هر پیله چندین تخم به چشم می‌خورد که تنها یکی یا دو تا از آنها موفق به نمو کامل تا جانور بالغ می‌گردد یک کرم بالغ از گونه L.rubelus در هر 7 تا 10 روز یک تخم می‌گذارد که در حدود 2 تا 20 جنین در آن وجود دارد.

 

ـ آزمایش بررسی پیله‌های تولید شده

تعـداد 5 عـدد تخم از محیـط پرورش کرم‌های خـاکی جدا کنید. سپس آنرا خوب بشوئید، رنگ هر یـک از تخم‌ها را یادداشت نمائیـد. شکل هر کدام از تخـم‌های جمع‌آوری شـده را بر روی یک کاغذ سفید بکشیـد. و سپس با اشکال زیر مقایسه کنید؟ آیا می‌توانید حدس بزنید این تخم‌ها مربوط به کدام گونه می‌باشند؟

 

4ـ پرورش با مواد عالی مختلف

در دنیا روش‌های مختلفی جهت پرورش کرم خاکی وجود دارد. به دلیل اینکه کرم‌های خاکی دارای تنوع زیادی بوده و به عبارتی می‌توان گفت در هر محیطی رشد و تکثیر می‌یابند از این رو با توجه به شرایط اقلیمی و اقتصادی هر منطقه روش پرورش نیز تفاوت دارد.

بسیاری از گونه‌های کرم خاکی از غذاهای خاص و معین استفاده می‌کنند (1985 Lee 1984 (Woll بکارگیری بسترهای مختلف پرورشی، به نوع محیطی که کرم‌ها از آنجا تهیه می‌شوند ارتباط زیادی دارد. مثلاً گونه‌های آشغال‌خور (Epigees) تنها در لایه‌ها رویی بستر یافت می‌شوند (1971 Bouche 1959 Lee) ولی اکثر کرم‌های دیگر، که در خاک هستند برای تغذیه به سطح آمده و از مواد معدنی خاک و یا سایر مواد عالی موجود آن استفاده می‌کنند.

هر یک از انواع خاک‌هایی که با درصدی از مواد آلی مخلوط شده باشند می‌توان بعنوان محیط کشت و پرورش کرم خاکی استفاده نمود. اما علاوه مواد آلی مورد علاقه کرم‌های خاکی، شرایط اقتصادی پرورش دهنده نیز در تأمین مواد اولیة محیط کشت بسیار مهم می‌باشد بدین معنی که جهت اقتصادی بودن پرورش کرم خاکی معمولاً پرورش دهندگان از مواد آلی ارزان قیمت استفاده می‌نمایند. در طریقه پرورش صنعتی از خاک استفاده نمی‌گردد، بلکه از غذاهای تمیز شده هوموسی که کرم‌ها می‌توانند در آن زندگی بکنند، بهره‌ می‌گیرند.

 

ـ آزمایش تهیه بسترهای مناسب پرورش

 

1ـ پرورش با مواد عالی گیاهی: یک جعبه چوبی و یا یک صندوق چوبی میوه تهیه نمائید، سپس مواد زائد کشاورزی مانند ساقه خرده شده گندم و یا جو (کاه) و یا برگ‌های ریخته شده گیاهان را جمع‌آوری و با هم مخلوط نمائید سپس تعداد 20 عدد کرم خاکی به آن اضافه نمائید، سپس از یک هفته وضعیت آنها را مشاهده فرمائید.

2ـ پرورش بوسیله زباله: یک جعبه چوبی تهیه نمائید، مواد زائد آشپزخانه خود را مانند تفالة چای، پوسته تخم مرغ، باقیمانده سبزیجات را با هم مخلوط و پس از مرطوب نمودن درون صندوق چوبی بریزید سپس تعداد 20 عدد کرم خاکی به آن بیفزاید و پس از یک هفته وضعیت کرم‌های خاکی را مشاهده نمائید.

 

3ـ پرورش بوسیله فضولات دامی: یک صندوق چوبی تهیه نمائید، مقداری از کود گاوی و یا اسبی و یا گوسفندی تهیه نمائید آنها را خرد و یکسان کرده، پس از مرطوب نمودن درون صندوق چوبی بریزید، حال تعداد 20 عدد کرم خاکی به آن بیفزاید، پس از یک هفته وضعیت کرم‌ها را مشاهده نمائید.

ـ کرم‌ها در کدام روش بهتر فعالیت نموده‌اند.

ـ آیا بسترهای کرم خاکی هنوز بوی اولیه خود را دارند؟

ـ آیا رنگ بسترهای کرم خاکی تغییر کرده است؟

 

5ـ فرآوری کرم خاکی

این جانور به صورت‌های مختلف و در جاهای متفاوت کاربرد دارد، لذا حسب کاربرد آن موضوع شرکت‌های مصرف کننده متفاوت خواهد شد. پودر کرم‌خاکی منبع خوبی جهت جایگزینی پودر ماهی در صنعت تولید غذای مصنوعی می‌باشد از اینرو کارخانه‌های تولید کننده غذای دام و آبزیان می‌توانند یکی از مصرف کننده‌های اصلی این فرآورده باشند، پروتئین استخراج شده از کرم‌های خاکی نیز در صنایع آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی دارد. از کرم زنده نیز جهت تغذیه مستقیم آبزیان بخصوص ماهی قزل‌آلا می‌توان استفاده نمود، برخی گونه‌های کرم خاکی نیز جهت تقویت و اصلاح خاک‌های کشاورزی کاربرد دارند.

 

5ـ1ـ آزمایش بررسی خصوصیات قطعات تهیه شده از بدن کرمها با روش‌های مختلف

تعداد 10 عدد کرم بالغ را در توری ریخته با آب (^C20ـ15) می‌شوئیم سپس روی قطعه شیشه گذاشته هر کدام را به قطعات 5/0 سانتیمتری تقسیم می‌کنیم هنگام برش مشاهده می‌شود چه وضعیتی رخ می‌دهد.

حال 10 عدد کرم بالغ دیگر را شسته و بعد از خشک شدن آب سطح بدن توسط هوای گرم آنها را وزن کرده و با عبور هوای گرم کم کم خشک می‌کنیم (برای اینکار می‌توان از سشوار استفاده نمود) تا از حرکت بـاز بمانند آیا کرمها ترشح دارند سپس پنج عدد از آنها را برداشته و در حالت نیمه خشک با تیغ به قطعـات 5/0 سانتی‌متری تقسیم می‌کنم آیا این بار با دفعه قبلی اختلافی مشاهده می‌شود؟

پنج عدد دیگر کرمها را به همان ترتیب قبل با هوای گرم خشک می‌کنیم به مدت (5 دقیقه) تا شکننده شوند حال وزن می‌کنیم و وزنها را مقایسه می‌کنیم و حال با قیچی آنها را قطعه قطعه کنید چه تفاوتی وجود دارد؟

در مرحله بعد در سه بشر مختلف هر کدام تا نیمه آب بریزید و در هر کدام از قطعات تازه، نیمه خشک و خشک شده بیاندازید آیا شیرابه‌ای تولید می‌شود؟ پس از 5 دقیقه وضعیت قطعات را مقایسه کنید همچنین به شناوری آنها توجه کنید.

5ـ2ـ آزمایش تهیه پولک از کرمها با چند روش و مقایسه خصوصیات ظاهری و رفتار آنها در آب

تعداد 10 عدد کرم بالغ را در توری فلزی شسته و بعد از تبخیر آب سطحی آنها را وزن کنید سپس روی فویل آلومینیم گذاشته و با سیستم برق کم ولتاژ آنها را تحریک کنید چه مشاهده می‌کنید اگر کرمها فرار می‌کنند آنها را به همراه فویل در داخل بشر کوچکی قرار داده و همچنان تحریک را ادامه دهید تا آنجا که کرمها از حرکت باز بمانند حال با پیپت از بافر تهیه شده به مقدار ^cc5 روی آنها ریخته تا ترشحات آنها جمع شود آنرا در یک پتری دیش پخش کنید و با عبور هوای گرم خشک کنید پس از تبخیر نسبی آب، روی آن وازلین ریخته و خوب مخلوط کنید این مخلوط خواص درمانی دارد.

حال کرمها را در هاون ریخته و له کنید تا حد امکان له کردن را ادامه دهید تا جائی که تقریباً خمیری شکل شود و به آن 1/0 گرم پودر آنتی اکسیدان اضافه و خمیری یکنواخت به دست آورید این خمیر را روی سطح شیشه که قبلاً پل بندی شده بگسترانید و با عبور هوای گرم آب آنرا تبخیر کنید تا خوب خشک شود سپس لایه خشک شده را بتراشید.

یکبار دیگر کرمهای بالغ را پس از شستشو در هاون له کنید و خمیر حاصله را با 1/0 گرم از پودر آنتی اکسیدان مخلوط و روی شیشه بگسترانید و مجدداً با عبور هوای گرم خشک کنید لایه به دست آمده را بتراشید و آنرا با نمونه قبلی از نظر ظاهری مقایسه کنید.

دو نمونه پولک‌های به دست آمده را در داخل آب در دو بشر بریزید و رفتار آنها را در آب مقایسه کنید آیا رنگ آب عوض می‌شود پس از ده دقیقه مجدداً وضعیت آنها را در آب مقایسه نمائید.

 

5ـ3ـ آزمایش بررسی رفتار کرمها در برودت و زنده نگهداری در برودت

در یک بشر حاوی مخلوط آب سرد و یخ فراوان یکی یکی کرمهای تمیز را بیندازید چه رفتاری نشان می‌دهند آیا ترشحی از خود دارند 5 دقیقه آنها را رها کنید چه رفتاری نشان می‌دهد (در آب سرد وجود پروتئین را با محلول ویژه بررسی کنید)

10 عدد کرم بالغ را در ^cc50 آب وارد کنید و بشر را داخل سرد کن یخچال بگذارید پس از 20 دقیقه آنها را مشاهده کنید آیا سرمای تدریجی در مقایسه با سرمای سریع اثرات متفاوت برجای گذاشته است (2 عدد از این کرمها را خارج کرده به حرارت آزمایشگاه برگردانید بعد از چند دقیقه مجدداً فعال می‌شوند).

2 عدد از کرمها را از محل سرد بردارید و با تیغ قطعه‌های 5/0 سانتی متر تهیه کنید چه تفاوتی با قطعات تهیه شده از بدن کرمهائی که بدون فرآیند سرما در حرارت معمولی تهیه شده‌اند دارند. مثلاً آیا شیرابه‌ای از آنها خارج می‌شود.

همچنین به رنگ آب سرد که کرمها در آن به تدریج سرد شده‌اند توجه کنید این قطعات را بداخل آب تازه بیاندازید و شیرابه‌سازی آنها را توجه کنید.

 

5ـ4ـ آزمایش تهیه پودر کرم پخته و مقایسه با غیر پخته

در یک بشر ^cc100 آب ریخته و بجوشانید سپس به آن gr1 پودر ویسکوز اضافه کنید حال یکی یکی کرمهای بالغ و شسته شده را در آن بیاندازید (چه مشاهده می‌کنید) 10 دقیقه این محلول را بجوشانید حال کرمها را بردارید و زیر آب مقطر بشوئید و 5 عدد آنها را وزن و سپس تکه تکه کنید و 5 عدد آنها را کنار بگذارید و وزن کنید.

حال هر دو حالت فوق کرمها را با سشوار خشک کنید و مجدداً وزن کنید حال هر کدام از آنها را جدگانه داخل آب بریزید و رفتار آنها را در آب مقایسه کنید.

می‌توانید بخشی از قطعات خشک شده را با هاون پودر کنید به این پودر محلول چسب بزنید و از آن گرانول بسازید و با سشوار خشک کنید آنرا در آب بیاندازید و رفتار آن را بررسی کنید.

در یک حالت دیگر هم ابتدا 10 عدد کرم را تمیز کرده با سشوار خشک کنید و بعد در آب جوش بیاندازید آیا مایع زرد رنگ از آنها خارج می‌شود. 10 دقیقه بجوشانید و بعد نیمی از آنها را قطعه قطعه کنید و رفتار آنها را در آب مشاهده کنید.

6ـ چای کمپوست

محصول دیگری که از کمپوست کرمی بدست می‌آید چای کمپوست است. این محصول که یک ساختار محلول آبی دارد به سادگی از کمپوست کرمی استخراج می‌شود و دارای خواصی است که از برخی جهات دارای مزایای بیشتری از کرمی کمپوست نسبت به کرمی کمپوست جامد است نتایج تحقیقات فراوان توسط مراکز مختلف دنیا سبب استقبال فراوان از چای کمپوست نسبت به کرمی کمپوست شده است از مهمترین مزایای آن استفاده به حالت مایع از طریق پاشیدن روی برگها و تعیین غلظت‌های متفاوت هنگام استفاده، تجهیزات نسبتاً ابتدایی و دانش فنی نه چندان پیچیده در تهیه آن و نهایتاً افزایش مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها پس از مصرف چای کمپوست است.

کلمه چای از آن جهت به این فرآورده اتلاق شده است که فرآوری آن از کرمی کمپوست در برخی قسمت‌ها شبیه به تهیه چای است و بعلاوه رنگ آن نیز شبیه به چای می‌باشد روش‌های مختلفی برای تهیه آن وجـود دارد که برحسب شرایط و حجم تولید با هم اختلاف دارند ولی دارای نکات مشترک فراوانی هستنـد.

 

ـ آزمایش بررسی تهیه چای کمپوست

20 گرم از کمپوست تهیه شده از کرم‌های خاکی را به نسبت 1 به 8 با آب خالص مخلوط یا در کیسه‌هائی آنها را قرار داده و در داخل آب رها می‌کنیم. وقتی محلول یکنواخت شد هوادهی در آب را انجام می‌دهیم.  دمای ^C35ـ30 را برای آن در نظر گرفته و با استفاده از همزن مخلوط را هم می‌زنیم. 20 تا 30 همزدن را در دمای یادشده ادامه می‌دهیم.

در پایان مجموعه را صاف کرده و عصارة به دست آمده چای کمپوست نام دارد.

فهرست مطالب

 

عنوان                                             صفحه

1ـ روش‌های جمع‌آوری از طبیعت                                1

 ـ جمع‌آوری با مواد شیمیایی                                    2

ـ جمع‌آوری با کمک نور                                          3

2ـ شناسایی کرم‌های خاکی                               4

2ـ1ـ فیکس کردن                                      4

2ـ2ـ مشاهده اندام‌های بیرونی                                    5

3ـ سیکل زندگی و بیولوژی تولید مثل                         7

4ـ پرورش با مواد عالی مختلف                               9

4ـ1ـ پرورش با مواد عالی گیاهی                                   9

4ـ2ـ پرورش بوسیله زباله                                         10

4ـ3ـ پرورش بوسیله فضولات دامی                                    10

5ـ فرآوری کرم خاکی                                   11

5ـ1ـ بررسی خصوصیات قطعات کرم‌ها                                  11

5ـ2ـ تهیه پولک از کرم‌ها                                         12

5ـ3ـ رفتار کرم‌ها در برودت                                       12

5ـ4ـ تهیه پودر کرم                                         13

6ـ چای کمپوست                                   14