مقدمه: از دیرباز آدمی در احیاء چرخه طبیعت نقش داشته و بمنظور رفع نیازمندیهای خود مواد غذائی مصرف شده را که از طبیعت گرفته بود با مکانیسم­های بسیار ساده تبدیل به موادی که در چرخه کشاورزی مورد استفاده قرارمی­گرفت مجدداً به طبیعت باز می­گرداند و تبدیل زباله­های تر به کود آلی به روشهـای سنتی یکی از کارکـردهای آدمی در احیاء چرخه زیست محیطی بوده است.

در سالیان اخیر مسئولان و مدیران مرتبط با موضوع "پسماند " و زباله­های تولیدی جامعه با چالشها و مشکلات فـراوانی روبرو بوده و هستند و جالب آن که تا کنـون برای برون رفت از این چالش ساز و کاری را نشناخته و همچنان جامعه با مشکلات زیست محیطی، عدم رعایت موازین بهداشتی، عدم مدیریت کارآمد و سازماندهی ارگانیک، و از همه مهمتر بدون بهره­گیری و با هدر رفتن سرمایه­های عظیم روبرو می­باشند.

شاید جالب باشد بدانیم که مازندران سالیانه بالغ بر50 میلیارد تومان سرمایه ریالی را برای  جمع آوری، حمل و دفن زباله­ها مصرف یا به زبان علمی­تر هدر می­دهد و تا کنون برای احیاء هزینه­های ذکر شده و یا احیاناً برای جلوگیری از آن راهکاری نجسته­اند. لازم نیست بیان شود که با سرمایه­های فوق در 30سال گذشته چه تعداد ورزشگاه، بیمارستان، مـدرسه، بنگاه­های تولیدی، اقتصـادی و... که موجب ارزش افزوده و ایجاد اشتغال می­شد، راه­اندازی کرد.

بیان مسئله: تاکنون بمنظور مدیریت و ساماندهی پسماندهای مختلف و از جمله پسماندهای تر خـانگی  راهکار مشخصی ارائه نشده است و سازمان بازیافت نیز یکی از نهادهای مرتبط و مسئول این امر با تمام روشها و برنامه­های خود به نتایج مطلوب و قابل لمس دست نیافته، اگر چه موضوع جداسازی و تفکیک زباله­های تر از زباله­های خشک در سالهای جدید در دستور کار این سازمان قرار گرفت و در بعضی از شهرها به موفقیتهائی دست یافته­اند. اگر چه این شرط لازم بوده ولیکن شرط کافی در اجراء پروژه نبوده است.

 بررسیهای علـمی نشان می­دهد سرانه تولید روزانه زباله شهری در ایــران برای هر نفر 800 گـرم بوده و ما یکی از کشــورهای تولید کننده زباله در سطح بالا می­باشـیم در این راستـا حدوداً %60  از زبـاله­های تولیـدی به زباله­های تر معروف بوده و حدوداً %7 زباله­های خطرناک و %33 زباله­های خشک می­باشد. زباله­های خشک غالباً کاغذ، PET، پلاستیک وکارتن و... بوده و در بازار قابل فروش می­باشد.

       %60 زباله­های تر بعنوان معضل در ایران خصوصاً در استانهای شمالی بویژه در مازندران بوده و هست. 

شرکت تعاونی مهرورزان بعد از 4 سال تحقیق، بـررسی و مشارکت با کشور سوئـد اقدام به تولید و عرضه ماشین مطابق با استانداردهای پیشرفته اروپا (سوئـد ) که در حدود 20 سال در کشور سوئـد و سایر کشورهای اروپایی در حال استفاده می­باشد، نموده است.

ظرفیت این ماشین برای تبدیل زباله­های تر 50 خانوار به کمپوست (کود آلی) که یک ماده با ارزش و قابل استفاده در مزارع، گلخانه­ها، فضای سبز و... طراحی شده است.

با عنایت به نوع و کیفیت تغذیه مردم در استان مازندران، کود حاصله دارای %25 - %30 مواد آلی بوده و استفاده از آن  موجب رشد گیاهان، حالت دهنده خاک، کیفیت میوه جات و... می­باشد.

تعاونی مهرورزان همواره با بهره­مندی از مشاوران کارآمد و مدیران با تجربه در نظر دارد در راهبرد

 در عـرصه محیط (holding)جدید با حمایت اداره کل تعاون بعنوان یک تعاونی مادر و حمایتگر

زیست امکان تعامل و همکاریهای لازم را با بخش تعاون فراهم نماید.

 توجیه اقتصادی و روش انجام پروژه:

هر ماشین برای 100 خانوار طراحی شده است (سرانه هر خانوار 4 نفر) در نتیجه با عنایت به سرانه تولیـد زباله تر برای هر نفر 550 گرم روزانه معادل 220 کیلوگرم زباله تر (مواد اولیه ماشین ) تامین می­گردد و مدت 15 روز کاری 3300 کیلوگرم وارد فرایند برای انجام فراوری می­گردد و %50 مواد اولیه وارد قابل فراوری و %50 مابقی تخمیر و در اثر فعل و انفعالات شیمیایی و بیولوژیکی از چرخه تولید خارج و کربن (خاک اره ) نیز بعنوان کاتالیزور در چرخه تولیدی عمـل می­نماید و بعد از 15 روز حدود 1650 کیلوگرم کمپوست فراوری شده به مخزن دوم هدایت و پس از دو هفته کمپوست آماده به فروش تولید می­شود و در نتیجه در طول یک ماه خروجی و ظرفیت ورودی این دستگاه روزانه حـدود 250کیلوگرم و ماهیانه 5700 کیلوگرم و ظرفیت خروجی (تولید )کمپـوست حـدود

4000-3500 کیلوگرم بوده و در حال حاضر هر کیلو کمپوست مخلوط با خاک (1 به 4 ) معادل 15000-12000 ریال به فروش می­رسد و با توجه به اینکه هر ماشین می­تواند هر ماه حدود 39600 هزار ریال درآمد ناخالص داشته باشد.

در نتیجه  هر ماشین که ارزش آن معادل 400000 هزار ریال بوده دریک برنامه 36 ماهه با نرخ بهره %12 نظام بازپرداخت آن بصورت ذیل قابل  محاسبه می­باشد:

سود 36 ماهه                                     36*12*400000

                                                                                                              2400

قسط هر ماه                    13000 = 36/472000=72000+400000

قسط ماهیانه معادل %32 درآمد ماهیانه می­باشد.                                                                                                                 

توجیهات اقتصادی پروژه:

الف ) سرمایه­گذاری ثابت:

1- زمین = زمین مورد نیاز اجرای طرح حداکثر 30 مترمربع می­باشد که بصورت رایگان از طرف  شهرکهای مسکونی در اختیار تعاونی قرار می­دهند.

2- ساختمان و تاسیسات:

هزینه­های کلی به هزارریال	هزینه­های واحد ریال	عنـــوان	ردیف
000/30	000/000/1	ساختمان جهت نصب و راه اندازی ماشین کمپوستربه مساحت 30 متر مربع	1
000/4	000/000/4	برق 3 فاز 16 آمپر	2
000/4	000/000/4	لوازم جانبی	3
00000/38	ـــــ	جمع کل	4

 

3- ماشین کمپوستر:

ارزش کلی هزارریال	قیمت واحد به ریال	تعـــداد	عنوان	ردیف
000/600	000/000/300	2	MJKماشین کمپوستر	1
000/7	000/000/70	1	خودرو پیکان وانت	2
000/10	000/000/10	ـــ	ملزومات اداری	3
000/617	ـــ	ـــ	جمع کل	4

4- کل سرمایه­گذاری ثابت:

 

ب) سرمایه­گذاری (هزینه­های جاری ):

1- مواد اولیه:

از آنجایکه هر ماشین برای مجتمع­های مسکونی یا شهرکهایی که دارای 50 خانوار می­باشند طراحی شده است (سرانه هر خانوار(4-3) نفر می­باشد ) و سرانه تولید زباله تر برای هر نفر 600 گرم می­باشد لذا روزانه معادل 120 کیلوگرم زباله تر بعنوان مواد اولیه هر دستگاه بوده که برای دو دستگاه  ماشین کمپوستر روزانه 240 کیلوگرم در نظر گرفته می­شود و برای100 خانوار طراحی شده است. در حال حاضر شهرداری برای جمع آوری، حمل و دفن یک کیلوگرم  زباله مبلغ 350 الی 500 ریال هزینه می­کند لذا جدول مواد اولیه مورد نیاز سالیانه مطابق جدول ذیل می­باشد.

 

ارزش کلی به هزارریال	ارزش واحد به ریال	مقدار به کیلوگرم	شــرح	ردیف
240/30	350	400/86	مواد اولیه(زباله تر )	1
240/30	ـــ	400/86	جمـــع کل	2

 

2- حقوق و دستمزد:

حقوق سالیانه (هزارریال)	حقوق ماهیانه (ریال )	تعــداد	عنــوان	ردیف
800/52	000/400/4	2	اپراتور	1
400/26	000/200/2	1	تکنسین برای آزمایشگاه کمپوست حاصله	2
400/26	000/200/2	1	مالی و فروش	3
000/36	000/000/3	1	مدیر پروژه	4
800/52	000/400/4	2	خدمات و پشتیبانی	5
400/194	ـــ	7	جمـــع کل	6

 

حقوق سالیانه کارکنان معادل 400/194 هزار ریال می­باشد که با احتساب %23 بعموان عیدی، پاداش، بیمه و غیره معادل112/239 هزار ریال برآورد می­گردد.

3- جدول سوخت و انرژی:

سالیانه (هزار ریال)	هردوماه (به ریال)	عنـــوان	ردیف
600/3	000/600	هزینه برق	1
600/3	ـــ	حمـــع کل	2

 

جــدول کل هزینه­های جاری:

ارزش (به هزارریال)	عنـــوان	ردیف
040/5	مواد اولیه            هر 2 ماه	1
852/39	حقوق و دستمزد      هر 2 ماه	2
600	سوخت و انرژی       هر2 ماه	3
492/45	حمـــع کل	4

 

پیش بینی فروش محصولات برای یکسال:

ارزش کل (هزارریال)	قیمت واحد (ریال)	وزن (به کیلوگرم )	عنـــوان	ردیف
000/532	500/2	800/212	کمپوست یا کودآلی	1
000/532	ـــ	ـــ	حمـــع کل	2

 

نکته:

1- یک کیلو کمپوست با سه کیلو خاک معمولی مخلوط می­شود در نتیجه کمپوست در بسته­های kg 4  به قیمت 000/10 ریال در بازار عرضه می­گردد.     

2- قیمت فروش کمپوست در ایران بین 000/2 تا 000/5 ریال می­باشد.

3- قیمتهای فوق به استناد گزارش سازمان بازیافت آمل می­باشد.

4- %50 از زباله­های تر تبدیل به کمپوست می­شود.

5- هزینه سربار (اضافه کردن خاک + هزینه­های بسته بندی ) برای هر کیلو کمپوست 1000 ریال

برآورد شده است.                                                                                            

6- فروش هر بسته 4 کیلوگرمی مخلوط کمپوست  000/10 ریال برآورد شده است.  

                                                                                      

د) جدول کل سرمایه­گذاری طرح:

 

ارزش کل (به هزارریال )	عنـــوان	ردیف
500/742	سرمایه ثابت	1
225/90	هزینه­های جاری	2
992/787	جمع کل	3

 

 

جدول مشارکت صندوق تعاون با تعاونی بازیافت:

                                                                                                                           ارقام به هزارریال

جـــع کل	سهم صندوق	سهم تعاونی	عنوان	ردیف
500/742	80درصد            400/658	500/148     20درصد	سرمایه ثابت	1
225/90	80درصد              600/61	045/18       20درصد	هزینه های جاری	2
725/832	80درصد            180/666	545/166     20درصد	جمع کل	3

 

 

تسهیلات مورد نیاز 000/670 هزار ریال می­باشدکه با احتساب نرخ بهره %12 و مدت باز پرداخت  36 ماهه معادل 600/790 هزاریال به صندوق تعاون مسترد می­گردد.   

1- دوره باز پرداخت آن 36 ماهه در نظر گرفته شده است.

2- قسط ماهیانه تسهیلات با احتساب سود آن معادل961/21 هزارریال می­باشد.

جدول حساب سود و زیان:

مانده ارزش (به هزار ریال )	مبلغ	عنـــوان	ردیف
000/532	000/532	فروش سالیانه	1
508/486	492/45	کسر می شود(هزینه های جاری )	2
976/222	532/263	کسر می شود (قسط سالیانه با سود مربوطه )	3
976/222		سود ویژه	4

 

976/222

                  نرخ بازده اقتصادی طرح                  %77/26=100*                    

725/832

نتیجه گیری:

1- با تعامل و همکاری ادارات کل تعاون استانها و شرکت تعاونی مهــرورزان، حداقل امکان تاسیس 300 تعاونی بازیافت در یک برنامه یکساله وجود دارد.

2- مجوزات لازم از سازمان بازیافت برای تشکیل تعاونی اخذ می­گردد.

3- از آنجائیکه سرمایه­گذاری این تعاونی­ها حدوداً معادل 000/900هزار ریال می­باشد در نتیجه موجب

ایجاد فرصتهای شغلی، نرخ بـازده اقتصادی مطلوب، فراوانی مواد اولیه و امکانات و سهولت بازار فـروش آن، میل سرمایه­گـذاری داوطلبان و بازار سرمایه (دراین پروژه صندوق تعاون ) و همچنین کاهش زباله­های تر را به همراه خواهد داشت.                                                                                 

4- بستری مناسب فراهم خواهد شد تا تعاونیها در عرصه زیست محیطی فعالیت خـود را آغازنمایند.

5- در مرحله اول در سطح استان­های کشور 300 تعاونی تشکیل می­گردد.

6- پیش بینی طرح "از تشکیل تعاونی تا تولید کمپوست " 3 ماه می­باشد.

7- با توجه به اجرای موفقیت آمیز در شهرسستان آمل (مازندران ) این تجربه در سراسر کشور قابل استفاده و گسترش می­باشد.

8- تسهیلاتی که هر ساله از سوی دولت در بخش بازیافت و پسماند پیش بینی می­شود تعاونیها با این طرح امکان جذب آنرا فراهم خواهند ساخت.

9- محیط زیست با حضور تعاونگران بصورت عملیاتی احیاء می­گردد.

10- تعاونیهای گل و گیاه، گلخانه­ها، سازمان پارکها و فضای سبز، بسته بندی و صادرات، واحدهای تولیدی و بسته بندی کمپوست و... بعنوان بازارهای هدف که کاملاً شفاف و ملموس می­باشد و نیاز جدی به این محصول با ارزش دارند شناخته می­شوند.

11- با پیدایش 300 تعاونی حداقل امکان 2100 فرصت شغلی فراهم خواهد شد.

12- هزینه سرانه اشتغال در این طرح معادل 857/118 هزاریال می­باشد.

13- دوره استهلاک سرمایه گذاری 36 ماه می­باشد.

راهکار و پیشنهادها:

در استان مــازندران 17 شهرستان دارای اداره تعاون می­باشـد با تشکیل هر تعـاونی در زمینه بازیافت

 می­توان در بـرنامه 2 ماهه 17 تعاونی تشکیل داد که نوعاً هر تعاونی دارای 7 عضو ترجیحاً با گرایـش تحصیلی محیط زیست، شیمی، کاردان مکانیک و... باشد.

این افراد با اخذ مجوز از سازمان بازیافت امکان تشکیل و ثبت تعاونی را در اداره تعاون فراهم می­نماید. این تعاونیها برای آشنایی با مبانی علمی کمپوست و بازاریابی آن در دوره آموزشهای فنی

 (Technical)  آموزشی یک روزه در تعاونی مهرورزان شرکت می­نمایند. پس از فراگیری با مشارکت صندوق تعاون با اخذ مبلغ 60 میلیون تومان تسهیلات برای خرید2دستـگاه ماشیـن، موجب اشتغال مستقیم  حــداقل7 نفر را فراهم می­نمایند.

صندوق تعاون می­تواند ماشین را بعنوان ضمانت پذیرفته و مورد ترهین قراردهد.