hc8meifmdc|2010A6132836|Articlebsfe|tblEssay|text_Essay|0xfbffeabb020000001317000001000400

آشنایی با بورس‎های کشورهای منطقه ای (آسیای مرکزی)

1- مقدمه

آگاهی از عملکرد بورس‎های کشورهای همسایه به منظور گسترش روابط و همکاری هرچه بیشتر با این کشورها که به توسعه بازار و افزایش میزان سرمایه گذاری خارجی منجر خواهد شد، به نظر ضروری می‎رسد. به همین جهت بورس‎های کشورهای آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان مورد مطالعه قرار گرفته است تا با مقایسه وضعیت آنها و آشنایی هرچه بیشتر با این بورس‎ها، امکان گسترش روابط و توسعه بازار در بورس تهران فراهم گردد.

2- بورس آذربایجان

بورس اوراق بهادار باکو ، بورس اصلی آذربایجان به شمار می‎رود. BSE یکی از اعضای فدراسیون بورس‎های آسیایی- اروپایی (FEAS)است و ساختار آن شرکت سهامی با 18 سهامدار می‎باشد. اوراق قرضه دولتی، سهام معمولی وارز خارجی در این بورس مبادله می‎شود. سهام مبادله شده متعلق به شرکت‎های خصوصی هستند که قبلاً مالکیت دولتی داشتند مثلاً شرکت‎های مواد غذایی و آشامیدنی، شرکت‎های ساختمانی و بانکداری.

BSE از فوریه سال 2001 آغاز به کار کرد.

سایت رسمی بورس باکو www.bse.az است که به صورت آن لاین قابل دسترسی می‎باشد.

ساختار

ساختار BSE از رئیس هیأت مدیره، مدیریت توسعه تجاری، مدیر بخش مبادلات ، مدیر بخش آنالیز و تحلیل، مدیر بخش IT، مدیر بخش بازاریابی، حسابرس خبره و مدیر بخش کارمندان تشکیل شده است.

اطلاعات بازار

ابزار مالی معامله شده اوراق خزانه، سهام، اوراق قرضه، اوراق بهادار منتشره توسط بانک ملی آذربایجان و اوراق بهادار قابل بازخرید می‎باشد و بازار بورس آن به دو بخش اولیه و ثانویه تقسیم شده است.  تعداد سهام مبادله شده در پایان سال 2006، 285 میلیون عدد و ارزش آن حدود 152 میلیون دلار بوده است. همین ارقام در ایران به ترتیب 11960 میلیون و 4885 میلیون می‎باشد که می‎توان گفت بیش از 30 برابر است. البته در سال 2006 در بورس باکو 16 میلیون اوراق قرضه به ارزش 2067 میلیون دلار مبادله شده است که در ایران اوراق قرضه مبادله نمی‎شود.  شاخص قیمت بورس تهران در پایان سال 2006 ، 10074 بوده است، اما بورس باکو فاقد شاخص می‎باشد.

نهاد ناظر 

در آذربایجان کمیته نظارت بر اوراق بهادار که خود تحت نظر ریاست جمهوری فعالیت می‎کند، وجود دارد. این کمیته از سه زیر بخش تشکیل شده است که فعالیت بازار را قانونمند می‎کنند.

3- بورس ارمنستان

بورس ارمنستان  اصلی ترین بورس کشور ارمنستان می‎باشد وبه Armex معروف است.  Armex در یروان پایتخت ارمنستان واقع شده است و از سال 2001 شروع به کارکرده‎است.  عملکرد اصلی آن مبادله اوراق بهادار و ارز خارجی است. طبق قانون جمهوری ارمنستان، Armex ثبت اوراق بهادار را نیز برعهده دارد. Armex همچنین از اعضای FEAS و IAEX of CIS  به شمار می‎رود.

4- بورس گرجستان 

بورس گرجستان  بورس اصلی کشور گرجستان است. این بورس در سال 1999 به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد. GeSE در تبلیسی، پایتخت گرجستان مستقر است. ارزش بازار GeSE  668 میلیون دلار، ارزش سهام مبادله شده 95 میلیون دلار و ارزش اوراق قرضه مبادله شده 6/1 میلیون دلار در پایان سال 2006 بوده است.

5- بورس قزاقستان 

بورس قزاقستان (KASE)  درسال 1993 در آلماتی تأسیس شد. این بورس، بازار اوراق قرضه و بازار دارایی نیز دارد و از سال 1995 شروع به مبادله اوراق خزانه و اوراق بهادارنموده است. مبادله اوراق بهادار شرکتی نیز از سال 1997 آغاز شد. (KASE) از اعضای FEAS به شمار می‎رود. 

در سال 2001، KASE یکی از سهامداران بورس قرقیزستان شد. در اکتبر 2003 سیستم معاملات اینترنتی را به کمک شرکت تابعه خود (eTrade.kz) راه‎اندازی نمود.

ساختار

ساختار بورس قزاقستان، سهامی عام می‎باشد. مجمع عمومی سهامداران بدنه اصلی اداره کننده شرکت محسوب می‎شود، مدیریت شرکت برعهده هیأت اجرایی است و کنسول بورس و کمیسیون بازبینی به ترتیب نظارت، کنترل و بازبینی شرکت را به عهده دارند.

شرایط پذیرش 

برای اینکه شرکت‎ها در بورس قزاقستان پذیرفته شوند،  باید شرایط زیر را دارا باشند:

1- شرکت سهامی عام باشند

2- حداقل سه سال از تأسیس آن گذشته باشد

3- در سال گذشته یا در دو سال از سه سال اخیر سود ده بوده باشد 

4- تعداد سهام ممتاز آن از 10000 عدد کمتر نباشد یا تعداد سهام معمولی آن از 100000 عدد کمتر نباشد

5- برای سهام ذکر شده بازارگردان داشته باشد

6- دارایی آن از مقدار تعیین شده کمتر نباشد.

اطلاعات بازار

تعداد سهام منتشره 450 عدد و تعداد سهام شناور 442 عدد می‎باشد. ارزش بازار در پایان سال 2005 10521 میلیون دلار و در پایان سال 2006 ، 56611 میلیون دلار بوده است که تقریباً 5/1 برابر ارزش بازار بورس تهران می‎باشد. تعداد شرکت‎های پذیرفته شده نیز در سال 2006، 95 عدد بوده است که از ابتدای سال 2007 تاکنون به 123 رسیده است.

بورس قزاقستان شش شاخص اصلی دارد و اوراق بهادار قابل مبادله درآن سهام معمولی، سهام ممتاز، اوراق قرضه، اوراق خزانه، ارز و قرارداد آتی می‎باشد. شاخص بورس از 4/142 در سال 2003 به 2/2555 در سال 2007 رسیده است.

نهاد ناظر

نهاد ناظر و قانونگذار بازار مالی و نهادهای مالی آژانس جمهوری قزاقستان  نام دارد که از طریق سایت اینترنتی www.afn.kz قابل دسترسی است و عضو IOSCO نیز می‎باشد.

6- بورس قرقیزستان

بورس قرقیزستان (KSE) ، در سال 1994 تأسیس شده است. این بورس تا سال 2000 به صورت یک سازمان غیر انتفاعی با 16 عضو فعالیت می‎کرد و در ماه مه 2000 به شرکت سهامی عام تبدیل شد. بورس قزاقستان نیز در سال 2001 یکی از سهامداران آن شد. KSE نیز از اعضای FEAS است. 

ساختار

ساختار KSE عبارتست از:

1- مجمع عمومی سهامداران: بدنه اصلی کنترل کننده

2- هیأت مدیره : بدنه نظارتی

3- رئیس : بدنه مستقل

در حال حاضر KSE ، 17 سهامدار دارد.

اطلاعات بازار

ارزش بازار بورس قرقیزستان در پایان سال 2006، 92 میلیون دلار و از ابتدای سال 2007 تاکنون 104 میلیون دلار بوده است. تعداد شرکت‎های پذیرفته شده تا پایان سال 2006 نیز 173 عدد بوده است.

شاخص اصلی بورس قرقیزستان نیز KSE Index نام دارد که از 8/67 در سال 2003 به 2/127 در سال 2007 رسیده است. اوراق بهادار مبادله شده در این بورس سهام و اوراق قرضه می‎باشند.

نهاد ناظر

نهاد ناظر بر بازار مالی قرقیزستان آژانس نظارت و بررسی مالی و حسابداری  نام دارد که از سایت www.nsc.kg قابل دسترسی است.

این نهاد نیز عضو IOSCO می‎باشد. 

6- بورس ازبکستان

بورس تاشکند  (TRSE) در سال 1994 در قالب شرکت سهامی عام تأسیس شد. ابتدادر سال 1994 فقط 12 دفتر کارگزاری از اعضای این بورس بودند که تعداد آنها به 84 عدد در سال 2007 رسیده است.  TRSE در سال 1995 عضو فدراسیون بورس‎های اروپایی- آسیایی (FEAS) و در سال 2001 نیز عضو انجمن بین‎المللی بورس‎های کشورهای (IASE CIS) شد.

ساختار

بدنه اصلی و تصمیم گیرنده، مجمع عمومی سهامداران است. رئیس هیأت مدیره و هیأت مدیره کنترل شرکت را برعهده دارند. تمام تصمیمات و قوانین جدید باید ابتدا به تأیید سهامداران در مجمع عمومی برسد.

اندازه  بازار

ارزش بازار در پایان سال 2006، 1588 میلیون دلار بوده است و در سال 2007 تاکنون به 1205 میلیون دلار رسیده است. شاخص اصلی آن نیز از 2/109 در سال 2003 به 7/194 در سال 2005 و سپس به 8/53 در سال 2007 رسیده است.

نهاد ناظر

مرکز کنترل و هماهنگی عملکرد بازار اوراق بهادار  ، نهاد ناظر بر بورس در ازبکستان می‎باشد. این سایت نیز در آدرس اینترنتی www.csm.gov.uz قابل دسترسی می‎باشد. این نهاد در سال 1996 با هدف قانونمند کردن و شفاف سازی تأسیس شده است.

8- بورس ترکمنستان

بورس ترکمنستان تنها به مبادله کالا و مواد خام می‎پردازد و اطلاعات آماری از آن در دست نیست.

9- نتیجه‎گیری

بورس‎های بررسی شده همگی تازه تأسیس می‎باشند و از شروع به فعالیت آنها بیش از 15 سال نمی‎گذرد. در بین این شرکت‎ها، بورس قزاقستان بهترین عملکرد و بیشترین ارزش بازار را دارد که حتی از بورس تهران نیز بیشتر می‎باشد. شاخص این بورس در کمتر از پنج سال، 18 برابر شده است.

پس از آن بورس‎های گرجستان و ازبکستان و سایر بورس‎ها قرار می‎گیرند که همگی از بورس تهران کوچکتر هستند. از میان بورس‎های بررسی شده فقط بورس قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان دارای شاخص می‎باشند و بقیه هنوز شاخص تعیین نکرده‎اند.

به این ترتیب بورس تهران به عنوان دومین بورس بزرگ در منطقه از لحاظ ارزش بازار و عملکرد می‎تواند به توسعه سایر بورس‎ها کمک کند و با بهبود روابط با این بورس‎ها و به خصوص بورس قزاقستان بازار خود را گسترش دهد.

?  ماندانا گلستانی

: افسانه میرزایی