چکیده

در این مقاله با نگاهی اجمالی به مبانی برنامه و برنامه ریزی و تبیین ضرورت سریان یافتن تفکر برنامه ای در کشور و همچنین تاریخچه برنامه های توسعه پیش و پس از انقلاب ، ویژگیهای آخرین حلقه آنها یعنی سند چشم انداز توسعه بیست ساله نظام و برنامه چهارم توسعه و الزامات تحقق آنها مورد بررسی قرار گرفته است و پس از تبیین چالشهای فراروی دست اندرکاران اجرای سند با توجه به تفاوت و تمایز چالش و مانع با یکدیگر با استفاده از مدل تحلیل میدان نیرو ، عوامل پیش برنده و بازدارنده یا موانع اجرا و تحقق سند چشم انداز با تأکید بر عوامل بازدارنده یا موانع بررسی و تبیین و در پایان نیز راهکارهای مواجه با آنها با رویکرد راهبردی به اجمال بیان شده است .    

واژه های کلیدی

سند چشم انداز توسعه بیست ساله نظام ، برنامه چهارم توسعه ، اجرا و تحقق سند چشم انداز ، چالشها ، عوامل پیش برنده و بازدارنده یا موانع .

مقدمه

تدوین برنامه و سندهای راهبردی و از آن جمله سند چشم انداز بیست ساله نظام دشوار بوده و هست ولی اجرای موفقیت آمیز و پیاده سازی و تحقق آنها از تدوین دشوارتر و تمامی تلاشها و کوششهای آن مرحله به امید به ثمر رسیدن در این مرحله است ؛ مطالعات نشان می دهد که 70 درصد علل و عوامل ناکامی سندها ، برنامه ها و راهبردها ناشی از نحوه پیاده سازی و اجرای ضعیف آنهاست و تنها 10 درصد از سازمانها و جوامع ، موفق به اجرای سندها ، برنامه ها و راهبردها شده اند ؛ از این رو  ضرورت دارد چالشها و عوامل پیش برنده و موانع بازدارنده تحقق و پیاده سازی سند چشم انداز شناسایی شده و با توجه به آنها طرح و نقشه راه اجرا و تحقق سند را در قالب یک الگو و مدل جامع ترسیم نمائیم .

   عوامل پیش برنده ، به عواملی گفته می شود که ما را به اهداف نزدیک می کنند و موانع ، عواملی هستند که ما را از رسیدن به اهداف باز می دارند یا از آنها دور می سازند ولی چالشها عوامل و وضعیتی هستند که ما را به تلاش و کوشش و تدبیر خردمندانه فرا می خوانند. چالشها با موانع تفاوت دارند و به خودی خود نه خوب تلقی می شوند و نه بد ؛ بلکه به شیوه های مواجهه ما با آنها بستگی دارد ؛ اگر به خوبی آنها را تدبیر کنیم پیش برنده و در غیر این صورت بازدارنده خواهند بود .؛ از این رو بایستی میان این دو تمایز قایل شد .

   نگارنده در این مقاله بر آن است تا با تبیین چالشها و موانع تحقق و پیاده سازی سند چشم انداز ، راه کارهای تدبیر خردمندانه چالشها و رفع موانع را با استفاده از ادبیات مدیریت راهبردی که اساس تدوین و اجرای این نوع سندها و برنامه ها به شمار می آید ، ارایه نماید .